Gazte eta berde nintzelarik -artean gurasoen etxean bizi nintzen-, ohean nengoen gau batean etxeko telefonoa hoska hasi zen. Ama nire gelara etorri zen dei hori niretzat zela esateko. Erdi-lotan nengoen ordurako, eta, gainera, amak gogo txarrez zera bota zidan erdeinuz: «Uno de esos amigos tuyos, que te pongas...». Ederki daukat iltzatua gogoan logelatik pasabidearen erdirainoko ibilbidea, baina -memoriaren kapritxoak zer diren- ez dut uste inolako iguripen beltzik edo asmo ilunik zebilkidanik buruan. Haatik, ederki daukat iltzatua gogoan gelatik pasabidearen erdian zegoen telefonorainoko ibilaldi laburra, oraindik ere begiak itxita egin nezakeena, hogeita bost urte iragan diren arren. Eta ederki daukat iltzatua gogoan amaren etxeko telefono txuri hura, Gondola modelokoa, zenbakiak markatzeko disko biragarria barrualdean ezkutatzen zuena... sekulako modernidadea garai horretan, alegia.

Aurikular txuria hartu, eta belarrira eramanda galdetu nuen: «Bai?». Ederki daukat iltzatua gogoan lagun horrek esandakoak sortu zidan zirrara, bizkarrezur osoa zeharkatu zidana. «Josu Muguruza hil dute Madrilen, eta Iñaki Esnaola zaurituta dago. Ba al duzu egoitzako giltza?». Buruan zorabio moduko bat nabaritu nuen lehenbizi, eta zer esan ez nekiela gelditu nintzen gero. Mekanikoki erantzun nion ezetz, nik ez neukala giltza. Egia zen, ni oinarrizko militante bat baizik ez nintzen eta... Aunitzetan galdetu izan diot neure buruari zergatik pentsatuko zuen lagunak nik egoitzako giltza izan nezakeenik... Lagunak «bale, lasai» esanda eskegi zuen, eta ni dardarka itzuli nintzen nire logelara urratsez urrats.

Orduan, «¡Ya está bien! ¡Qué horas son estas de llamar a una casa!», hasi zitzaidan aita bere ohetik purrustaka, ni izuaren eskutik logelara itzultzen ari nintzen bitartean. Aitaren hitzekin nahasturik, Josu Muguruzaren irudiak eta erreferentziak trumilka zetozkidan burura, eta amorrazioaren harra hasi zitzaidan esnatzen. «Déjalo, Teófilo, déjalo», nire amaren ahotsarekin batera. Ohera sartuta eta argia itzali gabe egon nintzen, eta 5 urte lehenagoko oroipen batzuk etorri zitzaizkidan burura, GALekoek ¯«Galgoak txakurrak dira», zioen grafitiak¯ 5 urte lehenago Santi Brouard hil zutenean Iruñeko Kale Berriko egoitzara joan bainintzen arratsalde hartan, eta niretzat eredu eta buruzagi ziren kide batzuen negarrak betiko sartu zitzaizkidan gogoan... Eta 5 urte iraganda, Josu Muguruza ere hil dutela! Baina Madrilgo Kongresuan parte hartu behar zuten biharamunean! «Ostia! Azaroak 20. Francoren heriotzaren urteurrena... eta Primo de Riverarena! Data honetan izanda, Estatuak faxistei egotziko zien ekintza eta eskuak garbituko»; oso garbi izan nuen irudipen hori hasieratik beretik...

Baina zergatik Josu Muguruza? Hor zeuden, besteak beste, Txillardegi fundatzailea, eta Bergarako Elkoro, eta Toreroa ¯Idigoras-; baina Josu Muruguza hil zuten! Hori oso arraroa zen, Josu Muguruza ez baitzen han ezaguna. «Egin»-en horren zorrotz idazten duena Josu Muguruza zela jakin banekien nik, Iratzar, Zohardia atala zen egun batetik bestera linea politikoa markatzen zuena; banekien, halaber, ASKtik zetorrela, preso egonda zela... eta, egia esan, ez askoz gehiago... Behin ikusia neukan mintegi batean, baina ez nuen berarekin hitzik egin...

HBko kideen aurkako bonba-eskutitzen garaia zen, eta gerra zikina pil-pilean zegoen. Aste batzuk lehenago, Guardia Zibilak Manu eta Txilibita ETAko kideak tiroz hil zituen mugan, eta Madril Komandoak Auzitegi Nazionaleko fiskala zartatu zuen... Berunezko garaiak. Aljerreko negoziazioen porrotaren ordaina.

Gau horretan ez nintzen etxetik atera. Azaroak 20 izanik, ez zen oso zuhurra, Iruñeko zona nazionalean bizi nintzela kontuan hartuz, eta, zergatik uka, beldurrak nengoen. Izan ere, Kale Berriko egoitza itxita bazegoen, nora joan ordu horietan? Hobe zentzuz jokatu eta indarrak bildu biharamunerako. Baina gau horretan denbora luzea eman nuen ohean begiak bildu ezinik; ez zegoen internetik, ez mugikorrik, ez whatsappik... Orduak eman nituen une hartan neuzkan datu urriei hamaika buelta emanez, eta laster izuari beste sentipen bat hasi zitzaion lekua hartzen: amorrazioa.

Noizbait lokartu nintzen, eta irudi danteskoz betetako gaua iraganda, trenpu txarrean esnatu nintzenean, beldurraren ordezko bat topatu nuen nire ohean: amorrazioaren harra zen, amesgaiztoz betetako gau luze horretan zehar gizendua, eta goiz horretako harrak amorrazio gorria zuen izena. Amorrazio gorri hori bidelagun izan nuen Josu Muguruza hil eta ondorengo egunetan. Harrezkero, gazte izaten jarraitu nuen, baina ez horren berde; gorriagoa bilakatu bainintzen. «Gerra zikina, Estatuaren ezina», zioen beste grafiti batek. Hori guztia euskal memoria ere badelako.

Mende laurden bat iraganda, Santi Brouard eta Josu Muguruza hil zituzten data berean Espainiako ¯eta hemengo¯ komunikabideek Albako dukesa goraipatuz talaka gogaikarria ematen dihardute panegiriko barregarrien bidez. Ilegalizazio urteen basamortu luzea gurutzaturik, Santi Brouardek eta Josu Muguruzak pozik ikusiko lukete ezker abertzale indarberrituak emandako jauzia, esperantzaz betetako garai honetan gehiengo berriak erdiesteko bidean gaudelarik; Josu Muguruzari ez zioten utzi senatari akreditazioa eskuratzen, eta 25 urte iraganda ezker abertzaleko kideok ez dugu instituzioetan parte hartzen soilik, instituzio horiek eskuratzeko eta gobernatzeko borrokatzen gara, instituzio horiek iraultzeko, Santi Brouardenak, Josu Muguruzarenak, eta gure helburu estrategikoak diren Independentzia eta Sozialismoa lortzeko bidean, indarrak biltzeko fasean gaudela badakigularik.

Eroriz eta eroriz ikasi dugu oinez ibiltzen, eta urratsez urrats aitzina goaz, engoitik hasiak gara bidea egiten irabazi arte. Eta horregatik «Gure omenaldirik onena, garaipena» egiten du aldarri grafiti zahar batek, gaur egun oraindik ere, Iruñeko kale kantoi batean.