NAIZ

Japoniako ‘shakkei’ lorategien inguruko hiru artistaren lanekin hasiko da Bosteko ibiltaria

Japoniako ‘shakkei’ edo mailegatutako paisaiaren kontzeptuaren inguruko hiru artistaren erakusketa batekin hasiko da Bostekoren 23. edizioaren ibilbidea. Bizkaiko bost udalerriek osatutako zirkuitu antzeko honetan, aurten Javier Landerasen argazkiak, Laura San Juanen margolanak eta Mikel Lertxundiren eskulturak ikusi ahal izango dira.

Javier Landeras, Laura San Juan eta Mikel Lertxundi artistak, instituzioetako ordezkariekin batera, gaurko aurkezpenean. (NAIZ)
Javier Landeras, Laura San Juan eta Mikel Lertxundi artistak, instituzioetako ordezkariekin batera, gaurko aurkezpenean. (NAIZ)

Aurtengo zirkuitua bost udaletako aretoek osatzen dute; Arrigorriaga, Basauri, Getxo, Leioa eta Zornotza. Bizkaiko Aldundiaren laguntzarekin koordinatutako erakusketaren lehen hitzordua Getxoko Kultur Etxean finkatu da eta bertan hilaren 28ra arte egongo da ikusgai. Ondoren data eta toki hauetan egongo da; Basauriko Arizko dorretxean, irailaren 30etik urriaren 24ra; Zelaietako (Zornotza) erakusketa aretoan, urriaren 26tik azaroaren 14ra; Kultur Leioako erakusketa aretoan azaroaren 17tik abenduaren 6ra, eta Arrigorriagako erakusketa aretoan, abenduaren 10etik 30era.

Erakusketa ibiltari honen hogeita hirugarren edizioan Iñigo Sarriugarte aritu da komisario lanetan, eta Javier Landerasen argazkiak, Laura San Juanen margolanak eta Mikel Lertxundiren eskulturak bildu ditu ‘Begirada dibergenteak: shakkei ukitu bat’ izenburupean.  Bosteko ekimenak artearen berri eman nahi du, jendeak, oro har, eskuragarri izan dezan, garrantzi berezia duten praktika artistiko garaikideak ikusgai jarriz dagoeneko ospe handia duten artisten lanen erakusketaren bidez.

‘Begirada dibergenteak: Shakkei ukitu bat’ honetan, sortzaile horietako bakoitzaren ikuspegi dibergentetik abiatuta ‘shakkei’ edo mailegatutako paisaia kontzeptu japoniarraren inguruko berrirakurketa bat sortzen da. Kontzeptu horren arabera, lorategi txikiak proiektatzen dira, baina lorategiaren espazio hutsera mugatzen diren funtzioak integratzeko aukera gaindituz elementu mugakideak ere atzematen dituztenak, hala nola tenpluak eta inguruan izaten duten naturaren ezaugarriak.

‘Shakkei’ kontzeptuak, ondoren lorategi bat diseinatzeko espazio zehatz baten mugaketa aipatzen du. Proiektu hau ere era horretan aurkezten da; izan ere, sormen-lanen multzoa Bosteko erakusketa antolatzen duten bost zentroen espazio fisikora mugatzen da, eta piezak espazio jakin baten arabera egin dira, ikusmenaren eta gogoetaren arteko erlazioan funtziona dezaten eta, aldi berean, ikuslea lorategi japoniar baten simulazioa laztantzen edo iragartzen duen espazio batera eraman ahal izan dadin.

Javier Landerasen argazkiak

Esaterako, Javier Landerasen (Bilbo, 1965) japoniar lorategien hainbat argazki erakusten dira.
Landerasen argazki-proposamenen jarraibide analitikoek hainbat gai jorratzen dituzte, hala nola lurraldea, paisaia, natura eta kultura. Aurreko premisetan oinarrituta egindako argazki guztiek aukera ematen dute gizakiaren eta ingurunearen arteko elkarrekintza irakurtzeko, baita gai praktikoagoak jorratzeko pentsamenduak eta filosofiak egindako ibilbidea irakurtzeko ere. Oraina iraganarekin harilkatzen duten proposamenak dira, adibidez, zenbait lanetan aldaketa arinak eta akats teknikoen simulazioak sartzen dituenean, beste garai batzuetako argazkiak gogora ekartzea lortuz.

Bere argazki-argitalpenen artean, bereziki aipatzekoak dira ‘Shiroi Hana’ (2012), lorategi japoniarrei buruzkoa eta Bosteko 2020 erakusketaren parte dena, eta ‘Pintando el genio del lugar, fotografiando la mirada del artista’ (2018), non Carlos de Haes XIX. mendeko margolariak egin zituen penintsularen iparraldeko paisaiei buruzko koadro batzuetan oinarritutako argazkiak biltzen diren.

Halaber, artista honen lanen barruan aipagarriak dira ‘En construcción’ (2005), Bilboko hiri-eraldaketan finkatzen dena, eta ‘On locations’ (2008), Berlin, Vicenza eta Bilbo bezalako hirietako eremu periferikoen aukera estetikoak eta komunikatiboak aztertzen dituena.

Laura San Juan eta ekialdeko pintura

Laura San Juanek (Donostia, 1963) naturarekin lotutako proposamenak burutu ditu; gutxieneko egituren gainean eta pintzelkada txikiz egiten du lan fabrika-jarduketarekin eta sumi-e pinturarekin lotutako teknikekin, eta horri esker aukera du bere proposamenei zen estetikaren eta pentsamenduaren intentzionalitate aseptikoa emateko.

Artista honek pinturarekin izan zuen lehen harremana Rafael Ruiz Balerdiri esker izan zen, artista handia eskola publikoetara joaten zenean. 2004ko hasieratik zen pinturarekiko eta ekialdeko terapiekiko interesa erakutsi du, eta Andy Kay-rekin pintatzeko praktika honetan eta Li Chi Pang maisuarekin pintura txinatarrean sakontzen hasi zen.

Ondoren, 2012an, pintura ikastaro batera joan zen Honolulura (Hawaii), Andy Kay eta John Stevensekin, biak ala biak zen artearen aditu ezagunak. Ekialdeko pinturarekin ohitu izanak berezkotasunean oinarritutako obra sortzea eragin du, energia isurketaren trazuaren bidez. 1983tik Gipuzkoako Foru Aldundiko irakasleen zerrendetan dago eta zeramika, saskigintza, collage, ekialdeko pintura, sumi-e eta zen pinturako ikastaroak eman eta zuzentzen ditu.

Beste alde batetik, ‘The Mustard Seed Garden Manual of Painting’ eskuliburua itzuli du, 1700ean Shangain argitaratua eta Txinako pintura tradizionalaren eta bere maisu handien oinarriei buruzko iritziak biltzen dituena. Era berean, Andy Kayrekin batera Ho Tit-Wah eskola sortu du, ekialdeko pinturaren inguruko ezagutza teorikoak eta praktikoak zabaltzeko aukera ematen dien plataforma. 2009an, halaber, zen eta sumi-e pinturaren inguruko Pincel Zen izeneko elkartea sortu zuen eta bera da presidentea.

Mikel Lertxundiren eskulturak

Azkenik, Mikel Lertxundiren (Berriatua, 1951) piezak erakusten dira erakusketa honetan, ekialdeko kulturekiko urrunagoko begiradarekin baina, era berean, estetika horretara hurbiltzea lortzen dutenak, harrian, egurrean eta burdinan oinarrituta baldintza formalaren eta erakutsitako materialen antolamenduaren bidez, eta horrek japoniar lorategietan erabiltzen diren material eraikitzaile eta osagarrietako batzuen inguruko simulazio-jokoa errazten du.

Lertxundik lantzen duen material nagusiak harria, egurra eta burdina izan dira beti, forma eta konposiziozko sinpletasun-jarraibideetan oinarrituta, baina konbinazioetan aberatsa, testurak, ñabardurak, xehetasunak eta konparazio materialak barne. Hiru elementu horiek zuzenean lotzen dute naturara, gure ingurunearen osagai nagusi gisa eta, horrela, horien formak aldatuz, naturak sortzen duen indarra erakustea lortzen du.

Artistak forma abstraktuen alde egiten duenean, hain zuzen ere, naturaren bilaketa argia igartzen da, bere formarik gabeko jatorrizko formekin, zeinak, egilearen eskuak aldatuak izatean, euren nolakotasun eta ezaugarriak zabalago zirriborratzea lortzen baitute. Chihiro Minato idazle japoniarrak honela esan zuen: «Oso ezaguna da zuhaitzak, harriak eta metalak direla Lertxundiren obraren funtsezko materialak, baina bere berezitasuna hiru material horiek erlazionatzean lortzen duen orekan eta harmonian datza».

Lertxundiren errealitatea euskal kulturan errotuta dago, baina hizkuntza unibertsala du, bereziki eragina duena Japoniako kulturan materialei eta naturaren jatorrizko formei eskaintzen dien dedikazioagatik.