Higinio Blanco (Antonio de la Torre) eta Rosa (Belen Cuesta) bikotea ditu ardatz “La trinchera infinita”-k. Blancok heriotza besterik ez du etorkizun, guda betean «gorrien» aurka altxatutako oldarraldian. Heriotza edo biziraun. Baina zer preziotan? Etxean ezkutaleku bat egin eta egoera baretu arte bertan gordetzea erabakiko du, berak, eta Rosa emazteak. Zuloa, ordea, ez da soilik pareta atzealde batean eraikitakoa izango; bien bizitzak baldintzatuko ditu luzaro, hogeita hamar urtez, ezkutaldia bera banakakoa izan beharrean, biontzako itxialdi bihurtzeraino.

Metrajea luzea da, bi ordu eta erdikoa. Arriskua izan daiteke zineman hori, nahiz eta filmak lortzen duen pultsua mantentzea.

Jose Mari Goenaga: Iraupenarenaz ez ginen oso kontziente izan idatzi genuenean, ezta filmatu genuenean ere. Montajean eta edizioan buelta asko ematen dizkiegu gauzei eta pentsatzen genuen bi ordutan-edo utziko genuela. Beti saiatzen zara ahalik eta motzena egiten, baina baita filmaren esentzia mantentzen ere, eta kasu honetan azkenean bi ordu eta erdiko pelikula egin dugu. Saiatu gara motzagoa egiten, baina ez zuen funtzionatzen. Azkenean, behar duzu hogeita hamar urtean zehar bere etxean ezkutaturik dagoen pertsona baten eta bere emaztearen bizitza kontatzeko ikusleari sentiarazi zer suposatzen duen horrenbeste denboran etxean ezkutatuta egoteak.

Jon Garaño: Batzuetan pelikula bat mozten duzunean (eta gure kasuan horrela izan zen edizio gelan bi ordura jaitsi genuelako), pelikula luzeagoa egiten zaizu. Ez zitzaigun hain eramangarria egiten. Luzerarena ere jendearen pertzepzioan erlatiboa izan daiteke.

Gaztelaniazko lehen fikziozko film luzea duzue. Eta aktoreak ere atzerritarrak dira. Pauso kualitatibo bat al da?

J.G.: Egia da gure fikziozko lehen film luzea dela gazteleraz, baina kasu honetan desberdintasuna da Andaluzian kokatzen den istorio bat dela eta horregatik osoki pelikula filmatu da aktore andaluziarrekin. Hori horrela izan da istorioak eskatuta. Benetakotasun bat eman nahi genion eta zentzuzkoa bertan egitea zen. Eta saiatuz behintzat izan zezala esentzia bat Andaluziako herriko hizkuntzarena. Laguntza handia izan dugu historialari eta linguista batzuen eskutik eta batik bat aktoreen aldetik. Beraiek ere asko jarri dute beraien partetik, hizkuntzari emateko andaluziera kutsu hori. Horretan azentoa dago eta batzuk hasi dira esaten pelikula ez dela ulertzen (barrez). Grazia egiten zigun aktore batek nola esaten zigun orain arte berak gure pelikulak azpitituluekin ikusi behar izan dituela, noski, euskarazkoak zirelako, eta honek ere izan behar zuela azpitituluekin.

Aitor Arregi: Ez dugu jauzi kualitatibo bat bezala bizi. Pauso bat bezala bai, azkenean eboluzio bat dagoelako. Oinarri-oinarrian beti dago gustatzen den istorio bat, eta gero ikusten duzu ze logika daukan, edo ze zailtasun dituen. Uste dut kanpotik ikusten dela gehiago jauzi moduan barrutik baino. Barrutik izan da prozesu bat… mestizaje nahikoa egin dugu generoekin, iraupenarekin, baita hizkuntzarekin ere. Barruan gauza logiko moduan ikusi dugu, istorioak eskatzen duen hizkuntzaren arabera kontatzen duzulako. Hori da orain arte eraman dugun politika.

Filmak zatikatzeari afizioa hartu diozuela dirudi. «Handia» urteka sailkatu zenuten, eta hemen hiztegi moduko bat planteatu duzue.

J.M.G.: Zalantza dugu kapazak ote garen kapitulurik gabeko film bat egiteko. Egia da ‘80 egunean’-en ere egunak zeuden, ‘Loreak’-en hiru atal zeuden, ‘Handia’-k eleberri formatua zeukan eta kasu honetan ez zen gure proposamena izan, baizik Luiso Berdejo gidoilariarena.

Beste erronketako bat zen denbora hori nola irudikatu. Nola sentiarazi jendeari denbora pasatzen ari dela. Ez genuen gehiegi jo nahi irudien muntaia musikaletara. Badago baten bat. Noski, elipsiak sortu behar dituzu eta horretarako batzuetan lagungarria da kontzeptuka sailkatzea. Filmean saiatu gara Higinio Blancoren bizitzan leihotxo batzuk irekitzen.

Ikusleari eskatzen zaio kapitulu horietako bakoitzean bere burua birkolokatzea, egoera berri batean sartzea eta, alde horretatik, ikustaldi aktiboa egitea eskatzen zaio.

Filmean, gehienak, hasierako eszenak kenduta, barnealdeetakoak dira. Horretan erronka ikusi zenuten?

J.G.: Eta gauza asko geratzen dira espazio horretan. Erronka zen nola eman forma horri guztiari, erakargarri egitea espazio murritz batean. Filmak hiru espazio bezala ditu. Bata da kalea, bigarrena etxea eta hirugarrena etxean egiten duen zuloa. Espazio bakoitzari pertsonalitate bat eman behar zitzaion eta kontuan izan espazio hori agertzen zen bakoitzean ezin genuela errepikatu aurrekoan erabilitako formula. Nahikoa buruhauste izan da eszenario berri hori agertzen den bakoitzean modu berrian erakustea. Bere garaian hartu zen erabaki bat oso garrantzitsua izan zena eta da istorio hau kontatzea Higinio Blanco protagonistaren ikuspuntutik.

Momentu batzuetan, batez ere etxearen espazioan gaudenean, guk jarri genuen arau hori hausten dugu eta ikuspuntua Rosarengana pasatzen da. Ez da bakarrik pertsona baten ezkutaldia; zentzu handi batean, emakumeak ere, nahiz kalera atera, ezkutatuta bizi behar du. Guztia bi pertsonaien ikuspuntutik kontatu nahi genuen, eta ikusleak zentzu batean behintzat protagonistek sentitzen dutena sentitzea nahi genuen.

30 urteko ezkutaldi bat kontatzen da, sekretu bat da, baina filma aurrera joan ahala, antzematen da sekretu hori ez dela hain sekretua.

J.M.G.: Hor badago ezjakintasun bat bai pertsonaien aldetik, bai gure aldetik ikusle bezala eta baita gu hiritar garen aldetik ere. Duela 70-80 urte gertatutakoak kontatzen dizkigutenean gertatzen zaigu hainbeste informazio jasotzen dugula ez dakigula oso ondo non dagoen egia. Momentu batean pertsonaia bat agertzen da eta protagonistari galdetzen dio ea zer egin zuen, jakin-min hori agertzen du. Pentsatu nahi dut ikusleak horrekin ere konektatu egiten duela. Badago pertsonaia bat sekretuan bizi dena, baina berarentzat sekretua dena kanpokoa da. Interesgarria iruditzen zitzaigun pentsatzea pelikula honetan ezkutatuta dagoena ez dela etxe barrukoa, baizik eta kanpokoa.

Makillajeari ere tartea egin nahi nioke. Uste dut karakterizazioan lan handia dagoela.

J.M.G: Erabaki zaila zen. Makillajearekin badakizu beti inpostura bat egongo dela, zerbait faltsua edo artifiziala. Baina era berean behar den zerbait da. Ikusleari sentiarazi behar zaio denbora pasa dela. Behar genuen hori beraien eboluzio fisikoan irudikatzeko. Orduan erabaki genuen protesikoetara jotzea, horrek daukan ‘arriskuarekin’. Nacho Diazekin egin genuen. Bera esperientzia handiko pertsona da. Oso ona da, baina ikusleak badaki hori Antonio de la Torre dela eta zerbait egin diotela aurpegian. Eta egia da niri behintzat ikusle bezala horrek beste ikuspuntu batean jartzen nauela pelikulan, atera egiten nau. Baina uste dut lortu dela historiatik ez ateratzea. Hor dagoen zerbait da, ikusten duzu pertsonaiak zahartu egiten direla eta, gainera, istorioa jarraitzen duzu. Horrekin pozik gaude eta uste dugu ondo geratu dela.

Heriotza da filma zeharkatzen duen mamuetako bat, baina beste modu batera txertatu duzue. Zergatik erabaki hori?

J.G.: Film hau batik bat beldurrari buruzko film bat da. Beldur hori sartzen zaio hezurretaraino eta ez da gai ezer egiteko. Hori horrela izanik, heriotzak badu bere garrantzia. Sator hauetako askok badirudi heriotzari beldurra galdu ziotela kasu askotan eta gehiago zioten beldurra torturatuak izateari edo bestelako gauza batzuei.

A.A.: Hasierako eztabaidetan erabaki zen ikuspuntu subjektibo bat ematea. Zerbaitek egiten badu desberdin da horri heltzea, zulo, etxe, kanpo eta horrekin jolastea. Ez errenditzea eta erakustea, adibidez, kanpoan fusilamendu bat dagoela. Askotan erakusten ez duzuna askoz interesgarriagoa da, beste eragin bat daukalako. Uste dut filmari on egiten diola ezartzen zaion kastitate gerriko horrek. Kanpokoa ez dugu erakutsiko, eta esperientzia subjektiboa erakutsiko dugu. Hori izan zen apustua.