Instagram erabiltzen duten emakumeen %32 inguru okerrago sentitzen dira beren gorputzekin». Hori da Facebookek berak Instagram aplikazio izarrari buruz egin zuen barne-txostenaren ondorioetako bat, orain prentsara filtratu dena. Ikerketak sare horrek jendearen artean eta, bereziki, nerabeen artean duen eragin negatiboa aztertzen du. «Gero eta ikerketa gehiagok ohartarazten dute Instagramek eragin negatiboa izan dezakeela erabiltzaileen osasun mentalean, batez ere nerabeen osasun mentalean», esan du Ferran Laluezak, Kataluniako Unibertsitate Irekiko (UOC) irakasle eta ikertzaileak. «Enpresak berak egiaztatu eta dokumentatu izanak arrisku horren inguruan egon zitekeen zalantza oro desagerrarazten du», gaineratu du.

Sare horrek gaur egun 1.221 milioi erabiltzaile ditu mundu osoan, eta Instagram erabiltzaile gehien dituen sare soziala ez bada ere, gehien hazi dena da, bost urteko epean hirukoiztu egin du kontu kopurua, eta “The Social Media Family” egunkariaren arabera, millennial-en artean gustukoena da. Laluezak azaldu duenez, «kontuan izan behar da gazteengan izan dezakeen eragina». Barne-txostenaren arabera, sare horren ondorio nagusietako bat «konparazio sozial negatiboa» da, eta, horren ondorioz, erabiltzaileak besteekiko duten erakargarritasunean, aberastasunean eta arrakastan oinarrituta baloratzen dira. «Instagramen mundu irrealean, itxura fisiko erakargarri bat izatea arrakasta eta onarpen soziala lortzeko ate bakar gisa aurkezten da askotan. Mezu hori mingarria, baztertzailea eta desitxuratzailea izan daiteke gorputzarekin gustura ez daudenentzat», zehaztu du ikertzaileak.

Instagram toxikoa izan daiteke

Adituek garbi daukate, «Instagram toxikoa izan daiteke» eta hori oinarritzeko bost arrazoi zerrendatu dituzte.

Lehenengoa, itxura fisikoa aurkezpen txartel nagusia izatea. «Irudia da sarean aurkezteko ezaugarri ia bakarra. Horren ondorioz, balio guztia bat-bateko argazki horren egoeraren gain geratzen da. Konparazio horren eraginak nerabe ororen zalantzak areagotu ditzake, milaka argazkirekin alderatuz gero, zailagoa da norberaren gorputzean bizitzea».

Bigarrena, Instagram errealitate faltsua dela, «baina beti perfektua». «Instagramen ikusgai dagoen mundua mundu irreala da, hautaketa lerratu baten emaitza (onena erakusten dugu eta txarrena alde batera uzten dugu) eta iragazki edergarriak dituena. Mundu horrekin alderatzen bagara fikziozkoa dela jakin gabe, gure errealitatea nahiko deprimentea da azkenean», dio Laluezak.

Hirugarren arrazoia, helburu duen publikoa «oso sentikorra» dela da. «Gure nortasuna osatzen ari garen eta garen bezala onartzen ikasten ari garen adinean, lehen aipatutako kontrastea bereziki suntsitzailea izan daiteke». Azterlan horren arabera, nerabeek sentsibilitate emozional handia dute, eta bitarteko mota horiek bereziki erreaktibo bihur daitezke haientzat.

Laugarren arrazoia: oso zaila da saioa ixtea. «Interesa, denbora eta dedikazioa xurgatzeko gaitasun handia du, eta horrek beste jarduera batzuk egitea galarazten die», adierazi du psikologoak. Ildo horretan, Laluezak azaldu duenez, «sare sozialak kontu handiz diseinatuta daude, sare sozialei lotu eta denbora eman diezaiegun. Zenbat eta denbora gehiago inbertitu Instagramen, orduan eta handiagoa da aukera-kostua, egin genitzakeen eta egingo ez ditugun gauza positiboei dagokienez».

Bosgarrenez, oihartzun toxikoa. Sare horrek oihartzun-kamera gisa funtzionatzen du: «Zuk desio edo ideia bat komunikatzen baduzu, adibidez autolesioei edo suizidioari buruz, sare horrek aukerak biderkatzen dizkizu. Oihartzun horrek zure ideia indartzea dakar».

Ondorio negatiboak

Lo egiteko arazoak, norberaren irudiarekiko kezka, lineako mundutik kanpo geratzeko beldurra, lineako jazarpena, antsietatea eta egonezina dira Instagrami buruz egindako beste txosten batzuetan gazteek gehien aipatzen dituzten ondorio negatiboetako batzuk. Horregatik, Instagramek bereganatu dituen gazteenentzako (hamar urtetik hamabira bitartekoak) bertsio bat proposatu zuen, Instagram Kids izenekoa, edukiak, sarbideak eta publizitatea kontrolatzeko.

Adituentzat, ez da nahikoa eta ezin du ezer konpondu. «Konponbide teknologikoak nekez izango dira baliagarriak teknologiak berak sortutako arazo baterako. Gurasoak dira gurasoen kontrolerako aplikazio mugikorrik onena, seme-alabei beren garapenean laguntzen dietelako», ohartarazi dute adituek. Instagram Kidsek aurrera egiteko aukera gutxi dituela uste dute, nerabeak beren idoloek –kasu askotan helduak–, eta markek erakartzen dituztelako.

Polemika horrek agerian utzi du enpresa jakitun zela bere funtzionamenduak eragindako kalteaz, baina ez ziola kasurik egiten. Sortutako eztabaida horren aurrean, Instagramek bi ideia proposatu dizkie bere erabiltzaileei: konparazio sozial negatiboa eragin dezaketen edukiak ez kontsumitzeko eta plataforman atseden bat hartzeko. Adituen esanean, «sinesgarritasun gutxi merezi du, Facebooken estrategia erreaktiboaren beste adibide bat da. Filtraziorik egon izan ez balitz, enpresak ez zukeen inoiz horrelako gomendiorik egingo».

Zergatik ez dute telefonoa hartzen?

Egungo nerabe eta gazteena, belaunaldi mutua da, telefonotik apenas hitz egiten duena. Ikerketa baten arabera, gazteen %81ek antsietatea sentitzen dute dei bat egiteko behar besteko balioa bildu aurretik. «Millennial»-ek nahiago dute aplikazio asinkronoak erabiltzea, erosoagoa zaielako.

«Ez dut entzun», «isilik neukan» edo «estaldura gutxi nuen» dira dei bat ez hartzeko dituzten hiru aitzakia nagusiak. Gazteen belaunaldi honi irain modukoak iruditzen zaizkio deiak, eta horregatik saihesten dituzte. Belaunaldi berriek plataforma asinkronoen bidez integratu dute komunikazioa; ez da beharrezkoa bi solaskideak bat etortzea, eta errazagoa, erosoagoa eta ez hain intrusiboa egiten zaie.

AEBetan egindako ikerlan baten arabera, gazteen %75ek telefono deiak «intrusio» bat direla uste dute. «Gazteak ez daki zenbat denbora emango duen deiarekin eta, gainera, uste du deitzen duenak deia jasotzen duenak baino behar handiagoa duela».

Baina psikologoen ustez, gazteek erabiltzen dituzten aitzakia horien atzean beste errealitate bat dago: aurrez aurreko elkarrizketarako eta elkarrizketa sinkronorako trebetasun falta. Komunikazio modu horien aurrean ez dute segurtasunik sentitzen eta, ondorioz, defentsa-mekanismo desberdinak jartzen dituzte martxan. «Baina telefonoa erantzuten ez badute, ez dago aukerarik trebetasun gabezia hori garatzeko», ohartarazi dute.

Gazteen %81ek antsietatea sentitzen dute dei bat egin aurretik. Deia «estrategia komunikatibo arriskutsutzat» hartzen dute, dei batean ezin dituztelako elkarrizketa batean zuzenean esandako hitzak ezabatu. Horregatik, adibidez, nahiago dituzte ahots-oharrak, behar beste aldiz errepikatu baitezakete beren mintzaldia bidali aurretik.