NAIZ
DONOSTIA

Izar bati eta haren exoplanetari Elkano eta Victoria izenak jartzeko kanpaina abiatu dute

Iruñeko Planetarioak, Aranzadi Zientzia Elkartearen eta Elkano Fundazioaren babesarekin, ekimena jarri du abian izar bati eta haren exoplanetari Elkano eta Victoria izenak jartzeko.

Armentia, Garcia eta Zulaika, kanpainaren aurkezpenean. (Andoni CANELLADA/FOKU)
Armentia, Garcia eta Zulaika, kanpainaren aurkezpenean. (Andoni CANELLADA/FOKU)

Nazioarteko Astronomia Batasunak (IAU) mundu osoko ehun herrialde baino gehiagori planeta-sistema bat izendatzeko aukera emanez ekimena jarri du abian. Planeta-sistema horrek exoplaneta eta haren izar anfitrioia biltzen ditu. Espainiar Estatuari HD 149143 izarra, Ofiukoren konstelazioan 240 argi-urtetara dagoen izar nano hori bat, eta HD 149143 b planeta egokitu zaizkio izena emateko. Planetak gutxienez Jupiteren masa baino 1,33 aldiz handiagoa du. Izarra, aldiz, teleskopio txikietatik ikus daiteke.

Iruñeko Planetarioak, espainiar Astronomia Sozietatearekin eta Nazioarteko Astronomia Batasunarekin elkarlanean, ekimena jarri du abian izarraren eta planetaren izenak herritarrek erabaki ditzaten. Elkano eta Victoria izenen proposamena Iruñeko Planetarioak egin zuen, eta astronomo profesionalek eta zaletuek proposatutako beste dozena bat izenekin lehiatuko dira.

Herrialde batek izar bati izena eman ahal izateko eskakizun bakarra da nazio bakoitzak izendatutako izarra bere lurraldetik ikusgai egotea eta teleskopio txikien bidez behatu ahal izateko behar adina distiratsua izatea.

Virginia Garcíak, Aranzadi Zientzia Elkarteko Astronomia saileko zuzendariak; Javier Armentiak, Iruñeko Planetarioko zuzendariak; eta Rafa Zulaikak, Elkano 500 Fundazioko proiektu koordinatzaileak agerraldia eskaini dute gaur Donostian, kanpaina honen berri emateko eta euskal herritarrak botoa eman dezaten animatzeko, horrela «Juan Sebastián Elkano nabigatzaileak eta Victoria itsasontziak zeruan beren izarra izan dezaten Lurraren inguruan egindako lehen zirkumnabigaziotik 500 urte betetzen direnean». 

http://nombraexoplanetas.es/ webgunean eman behar da botoa, azaroaren 12a baino lehenago, eta bozketaren emaitzak abenduaren erdialdean ezagutaraziko ditu Nazioarteko Astronomia Batasunak gainerako herrialdeek hautatutako izenekin batera.

Armentiaren hitzetan, «deialdi hau ehun herrialde baino gehiago batzen gaituen zerbait bihurtu da; zeruari beste era batera begiratzea, oihartzun historikoekin amets egitea eta azken mende-laurden honetan aurkitu ditugun mundu arakatuei izena ematea ahalbidetzen digu». Gainera, horren urrun dagoen zientzia hori jendearengana gerturatzeak eta haien iritzi eta irizpideak ere jasotzeak duen garrantzia nabarmendu du.

Elkano Fundazioaren izenean, Zulaikak gogora ekarri du munduari emandako lehen itzuli hark gizateriarentzat «garrantzi» handia izan zuen arren, Elkano eta «espedizio hartan euskaldunok izan genuen rol esanguratsua ez dira mundu osoan behar adina aitortu edo ezagutu». Bere iritziz, «hunkigarria litzateke Elkanok eta Victoriak berriro ere munduari bira ematea eta zeruan haien tokia topatzea».

Garciak, berriz, azaldu du historian zehar zeruaren inguruko ezagutzak izan duen garrantzia: «XVI. mendean, itsasontziek ez zuten orientatzeko gailu elektrikorik eta, ondorioz, nabigatzaileek eguzkia eta izarrak erabiltzen zituzten. Lurraren mugimenduei behatuta ikasi zuten hori erreferentzia gisa erabiltzen kostaldea bistatik galtzen zutenean».