Esan ohi da erromatarrek lurrak konkistatzera ateratzean "pro-vincere" esaten zutela, latinez "irabazi aurretik" izango zena. Hala ere, balio etimologikorik gabeko herri-sinesmena besterik ez da hori, "pro" ez baita "lehen" (hori "prae" litzateke, eta "vincire", lotzea litzateke), baizik eta "estatuaren lurralde jakin bateko ordezkari-kargua" esan nahi duen administrazio-zuzenbideari lotutako terminoa dela, berez, probintzia, zeina, denborarekin, estatu horrek menderatutako lurraldea izendatzeko erabili zen.
Espainia 49 probintziatan administratiboki zatitu zuen 1833ko azaroaren 30eko Dekretuaz geroztik, ur asko igaro da zubiaren azpian, eta gaur egun kopuruak ordukoa handitu egin du, baina, dena den, argi dago oraindik ere ez diola irizpide arrazional bati erantzuten boterearen arbitrarietateari baizik.
Gogora dezakegu Primo de Riverak, boterea lortu aurretik kontrakoa esan arren, berak erabaki zuela probintziak indartzea. Errepublikanoen aurkako garaipen frankistaren ondoren, beste behin itzuli zen probintzien eta aldundien eskema administratibo zaharrera, non, oraingo arinaldia edo "deseskalada"hasteko lurralde- eta antolaketa-oinarria den berriro ere.
Ez dirudi oso arrazionala denik bizitzen ari garen egoeraren arinaldia hau probintzia-esparrutik lantzea, kontuan hartuta, besteak beste, horrela solaskide-kopurua handitu egiten dela eta, gainera, konponbiderako oinarritzat hartu behar dituzten eskumen asko autonomia-eremukoak direla.
Orduan, zergatik itzultzen da Madrildik probintzia-eskemara? Erantzuna politikoa da batez ere: horrela, autonomia erkidegoen boterea eta garrantzia ahultzen da, eta horrek, batzuen arabera, Kataluniarekin eta Euskal Herriarekin “lurralde-gatazka” gaizki deritzona konpontzeko balioko luke.
Seguru asko, horretarako beste azalpen bat badago, baina ikusten dugu hori askoz sakonagoa den zerbaiten sintoma baino ez dela, hau da, gure muturren aurrean ezarritako birzentralizazioa gertatzen ari denez eta, gauzatu arren, ez dugula ezer egiten horren aurka egiteko edo, besterik gabe, onartzen dugula pandemia horrek sortu duen beldurraren ondorioz, zerbait pentsatu beharko genuke.
Zalantzarik gabe, deskonfinamenduaren ondoren, orain arte ez bezalako mundu batekin egingo dugu topo; jende asko izutuko duen mundu berri batekin, baina beste batzuk berriz berritik gutxi duen errealitate ezartzen saiatzeko probesten saiatuko dira, eta, zoritxarrez, aspaldiuko gatazkara eramango gaitu Espainiak ez baitu antolaketa politikarako beren eskenmak ez diren beste ezer onartu, onartzen ez da onartuko ere.