EHUko talde bat lankidetzan ari da Estatu espainiar eta frantseseko, Britainia Handiko eta Alemaniako 20 ikertzailek osatutako nazioarteko talde batekin, Isturitzeko aztarnategia induskatzen. Aurkitutako aztarna arkeologikoei esker, milaka urtetan bizi izan ziren gizakien bizimodua nolakoa izan zen jakin ahal izango dute.

Nafarroa Behereko Donamartirin kokatutako haitzulo honek eskaintzen duen testuinguru arkeologikoak ez du parekorik Euskal Herrian. Bertan, zazpigarren indusketa egin zuen 1998an Christian Normandek, eta jakitera eman zuen gizakia han izan zela Protohistoriatik Goi Paleolitoaren hasiera arteko sekuentzia batean. Une hartako aurkikuntza esanguratsuena izan zen duela 29.000 urte inguru ehizatu eta haitzulo barruan kontsumitutako mamut subadulto edo gazte baten eskuineko eskapula.

EHUko Geografia, Historiaurrea eta Arkeologia Saileko Aritza Villaluengak zuzentzen du haitzuloaren oraingo indusketa-kanpaina, baina 2019an ekin zion aurreko esku-hartze arkeologikoko materialak aztertzeari. Urte horretan Akitania Berriko Arkeologiako Eskualde Zerbitzuari proiektu arkeologiko bat egiteko finantzaketa eskatu zion, eta 2020an proposamena onartu eta finantzatu egin zuten, baina ezin izan zen garatu pandemiaren ondorioz.

Orain ari dira proiektu arkeologikoa gauzatzen, Isturitze eta Otsozelaiko haitzuloen eta Historiaurreko Ikerketak Talde Kontsolidatuaren arteko lankidetza-hitzarmen baten barruan.

«Une honetan EHUko zortzi ikertzaile ari gara bi metro koadroko azalera bat  induskatzen, erregistroaren azterketa integrala egiteko asmoz», agertu du Aritza Villaluengak. «Aztarna arkeologiko guztiak topografikoki kokatzen ari gara, eta, horri esker, biltegiaren berreraikuntza birtuala egin ahal izango dugu. Gainera, erauzitako sedimentu guztia garbitu egiten dugu mikroornodunen hezur- eta hortz-hondarrak berreskuratzeko (ugaztun, anfibio eta narrastienak), baita silexezko mikroprintzak, hezur errearen hondarrak eta paleoingurumen-proxiak ere (polena, egur-ikatzak, hazi karbonizatuak, eta abar)».

Aurretiko emaitzak

«Uste dugu ondoen kontserbatutako mailak Aurignac aldi eboluzionatuari (33.000-31.000 urte) edo Gravettiar aldiaren hasierari (duela 30.000-28.000 urte) atxiki dakizkiokeela. Une hori ez da batere ondo ezagutzen Pirinioetan; izan ere, Zatoiako (Nafarroa) eta Gargaseko (Pirinio Garaiak) haitzuloetan bakarrik izan ziren okupazioak», azaldu du EHUko ikertzaileak.

Isturitzen, badirudi une hori bat datorrela aldaketa-aldi batekin; dirudienez, San Martin aretoa utzi eta areto handiko lehen okupazioak izan ziren. Zazpigarren indusketa bi espazio horien arteko pasabidean egin zen, baina, aldi berean, habitat-eremutik urrun dago. Beharbada horregatik hautatu zuten orduan mamut-zati bat zatitzeko leku gisa.

«Indusketaren hirugarren aste honetan, material arkeologikoen dentsitate txikienetik handienerako maila arkeologikoak induskatu ditugu. Lehen maila Madeleine aldikoa da (11.000 urte), ez oso esanguratsua, eta hortik aurrera egin dugu. Hurrena, Aurignac aldiko mailetara iristea izango da (33.000 urte). Ingurune aberatsa da aztarna litikoetan eta faunan (mamuta, elur-oreina, zaldia, bisontea eta haitzuloetako hartza)», adierazi du Aritza Villaluengak.

Indusketa hasi zutenetik hiru mila aztarna arkeologiko berreskuratu dituzte (fauna-aztarnak eta aztarna litikoak).