2019an hasi zen prozesua. Gaur 28 urte dituen Esme (bere identitatea babesteko izenordea), abortu natural baten ostean ospitalea utzi ondoren, behin-behineko atxiloaldian geratu zen bi urtez, prozesu judiziala hasten zen bitartean pertsona bat atxiki daitekeen gehienezko muga. 2021etik libre egon da, baina joan den astean herrialdearen ekialdeko auzitegi baten lehen instantziako kondena bat jaso zuen.

Epaiak homizidio larritzat jotzen du abortua. Maiatzaren 24an Esme berriz kartzelara eraman dezakeen idatzizko jakinarazpen bat espero da.

Esme «prebentziozko askatasunean utzi dute, eta 15 egunean behin auzitegira sinatzera joan behar du», adierazi zion AFPri Morena Herrerak, Abortu Terapeutikoa, Etikoa eta Eugenesikoa despenalizatzeko Herritarren Elkarteko koordinatzaileak (Acdatee).

«Apelazioa prestatzen hasi gara. Honek ez badu ebazten, kasaziora joko dugu (epaiketa baliogabetzea), eta, azken aukera gisa, Giza Eskubideen Amerikarteko Gortera», azaldu zuen Herrerak.

Esmeren kondena Nayib Bukele presidentearen legealdiko lehena da. Herreraren arabera, presidenteak horrelako arazoak dituzten emakumeen «jazarpen sistematikoari amaiera emateko konpromisoa hartu zuen».

El Salvadorreko Zigor Kodeak 1998tik abortua debekatzen du kasu guztietan, eta zortzi urtera arteko zigorrak ezartzen ditu. Hala ere, fiskalek eta epaileek «homizidio larriagotu» gisa tipifikatzen dituzte nahigabeko abortu kasuak, 50 urtera arteko zigorrekin.

«Gezurrezko justizia»

2009tik, 64 emakume kondenatu dituzte haurdunaldiko osasun larrialdiengatik, gehienak xumeak. Acdateek eta beste talde batzuek lagundu dituzte.

Miguel Montenegro Giza Eskubideen Batzordeko (CDHES)  koordinatzailearen ustez, Esmeren kasua «zalantzan dagoen justizia sistema baten isla da, ikerketarik gabe emakumeen giza eskubideak bortxatzen dituena».

«Guk justizia-fartsa deitzen diogun horretan epaitua izan den beste emakume baten kasu bat ikusten ari gara», esan zion AFPri Amnesty Internationaleko Amerikako zuzendariak, Erika Guevarak.

Hasiera batean Esme modu prebentiboan espetxeratu zutela gogorarazi zuen, «bat-bateko abortua izateagatik eta hau aurreikusteko arreta osoa ez izateagatik, abortua erabat zigortzen den testuinguru batean».

«El Salvadorreko lege gogor honek agerian uzten du emakumeen eta neskatoen aurkako diskriminazio eta indarkeria erradikal eta muturrekoa», gaineratu du Guevarak.

Latinoamerika osoan zehar legezko abortua izateko eskubidearen alde urrats handiak egiten ari diren bitartean, «El Salvadorrek historiaren eta giza eskubideen alde okerrean jarraitzen duela ikustea etsigarria da», adierazi du.

Erakunde feministek eta giza eskubideen aldeko erakundeek abortua despenalizatzeko eta legeak erreformatzeko deia egin diete agintariei.

Hala ere, 2021eko irailean, Bukelek, Eliza Katolikoaren kritiken ondoren, amaren bizitza arriskuan dagoenean abortua legeztatzeko aukera baztertu zuen Konstituzioa erreformatzeko proiektu batetik. «Espero dugu jarrera zentzuzkoago bat izatea, El Salvadorreko justizia sistemaren aldetik erreakzio positiboa izatea eta kondena horri buelta ematea», adierazi zuen Herrerak.

Bertaren kasua

Acdatee erakundearen arabera, gaur egun lau emakume daude kartzelan zigor irmoarekin. Tartean, Berta Arana salvadortar-guatemalarra dago. 2013an larrialdi batean hildako neskato bat erditu ondoren, haurra komunera jaurtitzea leporatu zioten. Ahuachapaneko ospitalera laguntza bila iritsi zenean, atxilotu egin zuten.

2014ko uztailaren 2an, Arana hilketarengatik errudun jo zuten eta 15 urteko espetxe zigorra ezarri zioten.

«Bertak larrialdi obstetriko bat izan zuen, hilda zegoen neskato bat erditu zuen, baina hilketa larrituagatik kondenatu zuten eta zentzugabea da hori. Kartzelan ia hamar urte daramatza, hori da larriena», laburbildu du Herrerak.

NBEko Giza Eskubideen Kontseiluaren instantzia den Atxiloketa Arbitrarioari buruzko Lantaldeak Berta Aranaren askatasuna eskatu du.

Iaz, Giza Eskubideen Gorte Interamerikarrak El Salvadorko Estatua arduradun jo zuen, Manuela salvadortarraren kasua dela eta. 2010ean hil zen kartzelan, ospitalez kanpoko erditzeagatik 30 urteko zigorra ezarrita.