NAIZ

Ur tanta bakoitzaren balioa Txileko iparraldeko idorrean

Lainoek dituzten ur tanta mikroskopikoak harrapatzeko sistema bat, horretan oinarrituta garagardoa egitea edo zuhaitzak ureztatzea ikastetxeetako ur grisak berrerabiltzen dituen beste sistema bati esker. Gero eta idorragoa den Txileko iparraldean, ur tanta bakoitza aprobetxatzen da.

Ikasleei gerturatzen diete proiektua.
Ikasleei gerturatzen diete proiektua. (Un Alto en el Desierto fundazioa)

Cerro Grande erreserba ekologikoaren goialdean, Ovalle herrian, Txile iparraldean, bederatzi metro karratuko 16 panelek sektore hau egunero estaltzen duen lainoa hartzen dute, non eguzkia ikustea zaila den eta haizeak eta hotzak arroparen babesa gainditzen duten.

Latinoamerikako harrapaketa-parke emankorrenetako bat da, urtean 540.000 litro ur biltzeko gai dena eta hamarkada bat baino zerbait gehiagotan lehortasuna ezaugarri duen lurralde bat baratze emankor bihurtzea lortu zuena. «Hau laino oasi natural bat da, Txileko kostaldean asko dauden bezala», azaldu dio AFPri Nicolas Schneiderrek, Un alto en el desierto fundazioaren sortzaileak. Ovalleko Cerro Grande Erreserba Ekologikoan proiektua exekutatu eta administratzen duen fundazioa da, Coquimbo eskualdean, Santiagotik 400 kilometro iparraldera.

Teknologia 60ko hamarkadan diseinatu zen Txilen, oso sistema erraz baten bidez: ‘Rachel sarea’ izenez ezagutzen den eta nekazaritzan erabiltzen den sare plastikoko panelek lainotik ur kondentsatua ateratzea lortzen dute, grabitatez biltegiratzen den urmaeletan erortzen dena.

Bildutako ura parkearen birsorkuntza eta kontserbazio ekologikorako erabiltzen da batez ere. Bertan, hemen landatutako 1.000 zuhaitz natural eta endemiko inguru ureztatzen dira, hala nola quillay, peumo edo guayacan, lekuari itxura aldatu diotenak. Batzuetan, ura bertan bizi diren animaliek edateko ere erabiltzen da, eta, larrialdi hidrikoko egoeretan, Peña Blanca inguruko herri txikiko etxeak ere hornitzen ditu, arropa garbitzeko edo komunak kargatzeko.

Ura biltzeko beste sistema batzuk. (Un Alto en el Desierto)

«Ezin da zuzenean edan, ez baitu edangarri bihurtzeko prozesurik», azaldu du Schneiderrek. Baina Peña Blancako herritar talde bat, non ehun pertsona inguru bizi den, ontziratu eta araztu ondoren saldu ahal izateko proiektu bat garatzen ari da.

«Atrapaniebla» garagardoa

Bildutako urarekin garagardo bat ere ekoizten da, ezaugarri horiek dituen bakarra Txilen. Atrapaniebla garagardoak eskuz egindako beste edari batzuen antzeko fabrikazio prozesua du, baina ur mota hori erabiltzeak merkatuan bereizteko aukera ematen dio, azaldu dio AFPri Miguel Carcurok, bere jabeetako batek.

«Lainoak dituen ur tanta mikroskopikoak harrapatzeko sistema (Atrapaniebla) erabiliz, toki honetako klima eta geografia barne hartzen dituen produktu bat lortu dugu; beraz, jendeak beretzat sentitzen du», gaineratu du. Bere bi garagardo motekin, bata horia eta bestea ilunagoa. Iaz 80.000 litro ekoitzi zituzten eta 186.000 dolarreko salmentak lortu zituzten.

Garagardo propioa ere ekoitzi dute. (Un Alto en el Desierto)

Garagardotegiko lau harrapaketa panelek aukera ematen diote astean 2.000 eta 3.000 litro ur artean hornitzeko, eta mazeratze prozesuan zuzenean sartzen da. «Dastatzaile batzuek esan dute beste garagardo batzuetan aurkitzen ez dituzten gatz-nota txikiak dituztela», gaineratu du, erreserba ekologikoa estaltzen duen lainoaren itsas jatorriari buruz.

Ura berrerabili

Hamarkada bat baino gehiago igaro ondoren, lehortea indartsu sentitzen da Ovallen, Atacamako basamortuaren aurrerapena, munduko idorrena, ikusten den nekazal haranean. Desertifikazioaren fenomenoak Txileko lurraldearen % 21,7ri eragiten dio, 16,3 milioi hektarea eta 6,8 milioi pertsona ingururi. Coquimbo eskualdea kaltetuenetako bat da.

Ovalleko lizeo politeknikoan, non ikasleen erdiak ur faltak eragindako landa-eremuetan bizi diren, ur grisak berrerabiltzeko sistema bat diseinatu zen. Kasu honetan, ikasleek erabiltzen dituzten komunetako konketena.