Duda izpirik ez dugu gudukaren alegiazkoei buruz, xehetasun bakar bat ez da ahantziko, uniforme guziak azken botoineraino egiazkoen pare izango ditugu. Batailak gertatu diren tokiak zehazki markatuak, garbituak eta argiki azalduak. Frantziarentzat galdu bataila hauen ospatzea ez ote da alde hauetako oraingo biztanleak garenok frantses herritartzeko bidea?

Komemorazioek, pentsatzen nuenez, gertakizun zoriontsuen oroitgarri izan behar lukete, Armistizioa ala Aberri Eguna bezalako tokian tokiko eta eremu zabalagoko gertakizun aipagarrien ospatzeko. Azken denbora hauetan, ohitura politikoa aldatzen ari zaigula dirudi: besta giroko komemorazioen ordez, zorigaitzezko gertakizunez aginduz eta legez oroitu beharra nagusitu zaigula.

Zer pentsatu Urdazuriko batailaz? Frantziarentzat, antza denez gertakizun dolugarriak bataila galduak zaizkiolakoan. Beharrezkoa ote zen horien ospatzea?

Gehienetan, porrotak baino garaipenak dira oroitarazten. Dakidanez Austerlitzeko geltokia Parisen dugu Waterloo geltokia Londresen dugularik. Neu, espainoletik pasaportea baizik ez dudana, ez naiteke pozatu tropa espainolak Lapurdiko laborarien kontra mendekatzeagatik. Neu, euskalduna naizena, harrituta nago, komemorazio hauek zer helburu duten nahi nuke jakin.

Zein mezu eman nahi zaie gertakari hauek bizi izan dituzten arbasoen ondoko Senpertar eta inguruko herritarrei? Egia xedetzat duen mezua ? Ez zait iduritzen komemorazio hauek herritarrei azaltzen dietela nolaz etxeak erreak, lurrak txundituak, abere, jaki eta jantziak ebatsi izan zaitzaizkien, ez tropa Inglesen hobenarengandik, baizik eta tropa Frantsesenarengandik. Honenbesteraino non eta batzuetan tropa Ingelesak salbatzaile gisa, babesle gisa hartu baitzituzten herritarrek tropa frantsesen gehiegikeriez joak zirelakoan (tropa espainol eta portugesen gehiegikeriak ahantzi gabe).

Honen jakinean, berriz ere galde egiten dut, zer ospatu behar genuke ? Gure historia, erran nahi baita gure arbasoek bizi izan dutena ezagutarazten ez duten desfile eder musika eder, uniforme ederren ikustera joateko ordez, liburuen iturritik irakurtzea aholkagarriago, hala nola Dominique Haltyren Episode des guerres Napoléoniennes au Pays Basque.