Lurralde kolektibitatearen aferaz gain, hor da kantonamenduen mapa desitxuratu nahia, ikastolei jartzen dizkien trabak, euskararen aitortza eza, edota bake prozesuan duen jarrera itxia. Horra hor Frantziaren borondatea Euskal Herriarekiko.

Azken hilabeteetan Iparraldean eraman diren gogoetak azpimarratzekoak dira eta lortu den adosmen zabala lurralde kolektibitatearen alde eredugarria da. Hautetsien eta Garapren kontseiluek, Merkatal Ganbara, Herrien Biltzarra eta Batera plataformak deitutako manifestaldirat parte hartu genuen joan den ekainaren 1ean Baionan.

Geroztik ikusi eta nola aipatua izan den gaia Frantziako Asanbladan, badira mila etsenplu kezkatzeko. Erantzunik gabe egon da Euskal Herriaren eskakizuna. Berantago, Lebranchu ministroa hurbildu zelarik Iparralderat, mespretxu osoz, etorri da bertze lurraldeetako hautetsiekin biltzeko. Parisko haizea ezezkorra da eta Euskal Herriak pausatu dituen galdera guziak aterabide konkreturik gabe uzten ditu Parisek. Ber mementoan, desentralizazio prozesu batean sartua delakotz Frantzia, egutegi proposamen batekin joan dira Korsikara frantses ministroak, baina ezer ez proposatuz Ipar Euskal Herriari.

Bere lan ardatzen artean, Udalbiltzak leku inportanta emaiten du euskarari. Gure hizkuntzak bizitzen duen egoera larria kezkak sortzen ditu, bereziki ko-ofiziala ez den tokietan eta, bertzeaz bertze, Iparraldean. Frantziak ez dio ezagutzen estatus berezirik euskarari. Azken asteetan, eta aurretik aipatu dugun bezala, Frantziako gobernamenduak argiki erran du ez duela izenpetuko Europako Hizkuntza Gutxituen Karta. Nahiz eta aurrera pausoak eman diren bizi publikoan hedatzeko bere erabilpena, borondate politikoaren eskasagatik gure hizkuntzak beti mehatxupean segitzen du. Jakinez, irakaskuntzatik pasatzen dela euskararen geroa, Frantziako gobernamenduak jartzen dituen oztopoak Seaskaren bidean onartezinak dira. Prefetaren jarrera ikastolen diruztatzeari buruz ez da erantzunik gabe geratzen ahal.

Ohartzen gira, herriak eraiki dituen tresna ezberdinak zalantzan jartzen direla gaur egun. Adibide baten hartzeko, hoberenetariko bat da Euskal Herriko Laborantza Ganbararena. Herritarren ekimenez 2005an sortu zenetik, etengabe Frantziako Estatuak nahi izan du trabatu bere lana. Hala-nola, 2008an auzian jarri zuen elkartea, eta azken urteetan ere diru laguntza batzuk debekatuak izan dira prefetaren ahotik. Gogoratu behar da, ordea, estatuak Laborantza Ganbararen aurkako auzia galdu egin zuela epaiketan; herriaren garaipena izan zen.

Azkenean, Euskal Herriaren egituraketan eremaiten ditugun gogoetetan, gure lurraldeko mapa historikoa kontutan hartzen dugu. Arlo hortan, kantonamenduen berrantolatzeak ekartzen duen Iparraldeko maparen urratzea onartezina zauku. Gaur egun egiten den proposamenak ez du kontutan hartzen Euskal Herriko mapa, aurreikusten baita Biarnoko eta Baxenafarroako herri zenbait batuko dituen kantonamendu bat sortzea. Horrelako bozka eremu artifiziala sortzea bertze mespretxu marka bat da. Euskal Herriko lurralde kolektibitatearen bidean eman nahi diren traba guziak salagarriak dira Udalbiltzaren iduriko.

Udalbiltzak, nazio instituzioa izanik –arlo politikoan aro modernoko aurreneko instituzioa–, Euskal Herri mailako proiektuak eramaiten ditu eta horregatik Iparraldeko egoera hurbiletik segitzen du. Argi da guretako, lurralde kolektibitate baten sortzearekin lan gehiago egiten ahalko dela ‘mugaz gaindiko’ harremanen arloan. Gure ikuspegia da eskumen gehiago eman behar zaizkiola Iparralde mailako egitura bati.

Bista da egoera zaila dugula aitzinean: Frantziaren aldetik ukazioa, mespretxua, diskriminazioa jasotzen dugu. Euskal Herria kolpatuz ari da, Euskal Herriaren aurka doan hautu politiko bat garatzen ari da. Haren erabakiak Pauetik, Bordeletik edo zuzenean Paristik heltzen zaizkigu.

Baina Lapurdin, Baxenafarroan eta Zuberoan aitortza instituzionalaren, ikastolen, euskararen edota bake prozesuaren aldeko indarrak metatuz goaz. Parisek ez badigu deus ematen, hemen beharko ditugu sortu tresnak. Ber garaian herriak sortu zuen ikastola, eta duela zenbait urte Laborantza Ganbara ere bai. Biak herrian eta herritarren artean sustraituak dira.

Gisa berean, denok Euskal Herrira begiratzea garrantzitsua da, gure Herri hau aintzat hartzen duten norbanako eta eragileen arteko elkarlana bilatuz. Udalbiltzak hori nahi du uztartu: gure Herri honetako joerak, sentimenduak, lurraldeak…; azken batean, Euskal Herria eraikitzeko eta egituratzeko.

Mezu horiek eman genituen aurreko astean Baionan, Udalbiltzak bere aro berrian Iparraldean egin lehen agerraldi publikoan. Baina, halaber, jakinarazi genuen Iparraldean pausoak emaiten hasiko garela, ez garela geldirik egonen.

Argumentuak ez ditugu eskas, eta astez aste biderkatzen dira mobilizatzeko arrazoiak. Ez da posible horrelako egoera baten aurrean isilik egoitea. Horregatik, mespretxuaren kontra eta lurralde kolektibitatearen alde, Maulen izanen gira larunbat honetan (azaroaren 30ean), Batera plataformak antolatutako manifestaldian. Eta, bistan dena: deitzen ditugu Euskal Herriko biztanle guziak Maulera joatea.