Azken hilabete hauetan, elkarrizketak ekimen politikarako bitarteko moduan dituen bikaintasun eta dohainen berri entzun eta irakurri dugu fronte eta alde posible guztietatik. Badirudi Kongresuan gehiengo osoa ez edukitzeak agintarien espiritu demokratikoa handietsi lortzen duela –ez da bakarra–, demokrazia desitxuratzen duen arrabolaren inposizio iraingarria saihesteaz gain.

Era berean, Aznarren garaian izandako esperientziatik abiatuta, historiak erakusten duen bezala, pisuzko arrazoiak daude esateko, gehiengo osoek agindu-buruzagitza ezartzeko plataforma bihurtzeko arriskua eragiten dutela. Hori egia da, zalantzarik gabe, baina egia da, era berean, elkarrizketa metodo gisa erabiltze hutsak, adostasuna bera helburutzat jartzeak, ez duela gizartea askeago egiten, gaur egun Catalunyan «sentitzen» duten bezala.

Adostasun politiko horrek, Pedro Sánchezen gobernuaren sinesmen demokratiko eskasa erakusteaz gain, ehunka mila catalunyar esparru politikotik desagerrarazi nahi ditu, XXI. mendeko heretiko bihurtuz.

Inkisizioaren garaian –bost mende igaro dira geroztik– aurkari politikoak harrapatu egiten zituzten, «ezarritako aginteak onartzen ez zituen iritziak defendatzeagatik», gero heresia leporatzen zieten eta, «Inkisizioaren» eskuetan utzi ondoren, beldurrarazi eta torturatu egiten zituzten, beren borondatearen aurkako gauzak esan zitzaten. Hori aski ez, gero zigortu egiten zituzten eta, horrek, praktikan, existitzeari uztea esan nahi zuen.

Torturari buruzko esaldi hori «Inkisidorearen eskuliburuan» dator osoki. Bere garaian asko zabaldu zen lan hori eta –norbaitzuk diotenez– gaur egun ere indarrean dago.

Egoera ez da berria, orain arte ezagutu ditugun legez kanporatze segidako eta arbitrarioei buruzko erreferentzia historikoak aurki ditzakegu. Inkisidoreak 1528ko martxoaren 30ean ezarritako zedula erreal batean oinarritzen dira (Errege Katolikoak). Zedula horren arabera, zigortuen seme-alabek eta bilobek ezin zituzten bete funtzio publikoak ezta profesionalak ere. Horrela zerbitzatzen zuten inkisidoreek «nagusia».

Dagoeneko, eta gaitzesten dutenen eta gaitzesten ez dutenen «lasaitasunerako», komeni da honako esaldi ezaguna gogoraraztea, ustez San Agustinek erabilitakoa: «Justiziarik gabe, gobernuak bidelapurreta hutsa dira».

Esaldi hori nire ustez –han eta hemen– erabat baliagarria da Estatu espainolean. Eta ez da adierazpen zentzugabea, arrazoi asko baitaude ondorio horretara iristeko.

Arrazoi horietako bat honakoa da: gobernu bati ahalbidetzea edozein pertsona, indar politiko edota jarduera sozial, gizarte demokratikoaren etsai izendatzea, eta eraso bidegabe eta legez kanpoko hori, bidezko kausa bihurtzea. Gainera, jende guztia behartzen dute horrekin bat egitera, terrorismoari lotuta egotea egozterik nahi ez badute.

Horrela bihurtzen dute demokrazia mito, objetiboki ezin baita gerrarik egin edo aurka egin; ustezko balore batzuen defentsan egiten dute, baina balore horiei uko egiteko eskatzen dute, aldi berean.

Guztiok dakigu mitoak alegiazko kontakizunak direla, baina badakigu –era berean–, praktikoak eta objektiboak direla. Izan ere, betiko historiak dira, denboragabeak, eguneroko gertaera asko ulertzeko aukera ematen dutenak. Beharbada horren eraginez ezagutzen dugu, gehiengo zabalak, Greziako mitologia. Baina mitologia ez da aintzinekoa bakarrik, eta mito modernoak aztertu egin beharko lirateke.

Ikusi beharko litzateke ea zergatik ez duen inork iazko urriaren 1ean gertatukoari buruzko egia jakin nahi, kontuan hartuta esaldi honekin laburbil daitekeela egoera: «dena aldatu da». Zentzu metaforikoan, esan daiteke data horretan xalotasunaren amaieraren mitoa sortu zela.

Gertatutakoa laburtuko bagenu «demokrazia formalaren» iturri emankorretik bakarrik edanda, data horretatik aurrera, Edeneko lorategiaren bertsio berri eta berrikusi baten aurrean koka gintezkeen, edo Paradisuaren amaieran –jatorrizko bekatua barne–, inork ez baitio bere buruari galdetu nahi Mariano Rajoyren gobernua zergatik ahalegindu zen, hainbat hilabetez, Catalunyako «tentsioa bultzatzen».

Baina urriaren 1etik aurrera –aurreko hilabeteetan bezala– xalotasunaren mitoarekin batera, Gobernuaren jokabide bortitzaren benetako arrazoia ere agerian gelditu da: itun zaharkitu, burutu gabe, ahul, esku sartzaile, bidegabe eta eskas baten (Estatutua) joera gainditzeko aukera deuseztatzea. Horretarako zer hoberik berriro ere jazarpen adostua ezartzea baino. Adostasun hori beldurraz eta espetxeaz elikatzen da. Jazarpen faktore horiekin helburu politiko bat lortu nahi dute: Catalunyak bere osotasunean, bere eskubideak gauzatuz, bere borondatea aske adieraztea eragotea.

Ildo berari jarraiki, komeni da aztertzea, era berean, batzuek nondik ateratzen duten biktimetako «batzuk» mito bihurtzeko ahalmena eta berariazko balorea. Agian prozesu hau Ifigeniatik Kristoren garaira arteko historiaren jarraipena da; hau da, biktimak heroi eta heriotza sakrifizio bihurtzen dituen prozesua.

Ezinezkoa da, Pedro Sánchez jauna, muturreko politika liberalak itsuki defendatzea, Burtsaren egoitzara joatea urrezko zekorraren gurtzea zabaltzeko eta kritikarik gabe egokitzea estatu konstituzionala beren onurako eta kontrolerako bakarrik diseinatu duten egituretara. Horrela ez duzu zaborra desagerraraziko; izatekotan, zabor artean bukatuko duzu, edo zabor artean ez bada zaborretatik nahiko hurbil.

Makiavelok zioen erregimen demokratiko konstituzionalak oligarkiak direla, funtsean. Argiago azalduz, oligarkia plutokratikoak. Eta hori, «haietako batzuetan» herritarren berdintasun politikoa bermatua egon zitekeela alde batera utzita.

Izan ere, gaur egun gobernatzea ez da beharrezkoa agindu ahal izateko, nahikoa da eskura telebistako mando guztiak edukitzea, diru eskuragarri asko, enpresa giltzarri batzuen kontrola eta intelektual batzuk soldatako.

Horri ustelkeria deitzen zaio, Sanchez jauna. Ustelkeriak erakundeen zimenduak kolokan jarri dituzte Frantzian eta Italian, eta duela zenbait hamarkadatatik etengabeko eskandalua da zuk gobernatzen duzun estatuan; etxeko eskandalua dagoeneko.

Egia da ez dagoela zure alderdi edo gobernuarekin bakarrik lotuta, dirua emakumeen eta gizonen aurretik, arlo pribatua sozialaren aurretik, espekulazioa ekoizpenaren aurretik eta jazarpena elkarrizketaren aurretik jartzen duen politikari, atxikita baizik.

Jakin ezazu, Sánchez jauna, ez zu, ez zure gobernua ez zaudetela txertatuta duela gutxiko esperientzien aurka; «jakintzaz» beteriko inguru eta foroetan esaten denaren kontra, delitu ekonomikoak eta estatu terrorismoa politika horrekin lotuta baitaude, eta ez baitira zehar–kalteak edo ondorio bakanak.

Sánchez jauna, zure agintari ibilbidea laburra izango dela dirudi, eta zure ahultasunak eragingo du hala izatea. Ahulezia erakusten duzu eta, zure erabakien norabidea aldatu ezean, ez duzu esperientzia hartzeko denborarik izango.

Nork esan dizu Catalunyan «bakea eta normaltasun politikoa» lor daitezkeela abertzaleak politikaren eremu guztietan esplizitu eta modu iraunkorrean parte hartu gabe eta bere egitasmoa aukera berdintasunean defendatu gabe?

Horrela lortu nahi duzu Moncloako maizter izaten jarraitzea?