Ameriketako Estatu Batuetako Virginia Tech unibertsitateko ikertzaileek zuzendutako talde batek metodo berri bat garatu du plastikoak balio handiko produktu kimiko bihurtzeko, «tentsioaktibo» izenekoak, xaboia, detergentea eta gehiago sortzeko erabiltzen direnak, ‘Science’ aldizkarian argitaratu dutenez.

Plastikoek eta xaboiek gutxi daukate komunean ehundurari, itxurari eta, batez ere, erabiltzeko moduari dagokienez, baina bien arteko lotura molekularra dago: polietilenoaren egitura kimikoa, gaur egun munduan gehien erabiltzen den plastikoetako bat, gantz-azidoaren antzekoa da, xaboiaren aitzindari kimiko gisa erabiltzen dena.

Bi materialak karbono-kate luzeek osatzen dituzte, baina gantz-azidoek atomo-multzo gehigarri bat dute katearen amaieran.

Guoliang ‘Greg’ Liu, Virginia Tech-eko Zientzia Fakultateko kimikako irakasle laguntzailea, aspalditik pentsatzen zuen antzekotasun horrek polietilenoa gantz-azido bihurtzeko aukera eman behar zuela, eta prozesuaz gain, xaboia sortzeko pauso batzuk eman behar zituela.

Tximinia bati esker

Tximinia bateko sutatik ateratzen zen keari erreparatu zion Liuk eta egurraren errekuntzan sortutako partikula txikiek osatzen zutela pentsatu zuen. Nahiz eta plastikoak ez diren inoiz tximinia batean erre behar segurtasun eta ingurumen arrazoiengatik, Liu bere buruari galdetzen hasi zitzaion polietilenoa laborategi seguru batean erre ahal izango balitz zer gertatuko litzatekeen.

«Egurra zelulosa bezalako polimeroek osatzen dute gehienbat. Egurraren errekuntzak polimero horiek kate laburretan apurtzen ditu, eta gero gas-molekula txikietan, karbono dioxidora erabat oxidatu aurretik», azaldu du Liuk, Kimika Saileko Bizitzaren Zientzietako Blackwood Junior Faculty Fellowship bekaren titularrak.

«Polietileno sintetikoko molekulak antzera deskonposatzen baditugu, baina prozesua gelditu egiten badugu molekula gaseoso txikietan erabat hautsi baino lehen, orduan polietilenoaren antzeko kate laburreko molekulak lortu beharko genituzke», gaineratu du.

Zhen Xu eta Eric Munyaneza Liuko laborategiko kimikako doktoregoko ikasleen laguntzarekin, laborategiak labe itxurako erreaktore txiki bat eraiki zuen polietilenoa berotzeko, tenperatura-gradientearen termolisia izeneko prozesu batean.

Hori izan zen plastikoak birziklatzeko eta xaboi bihurtzeko metodo bat garatzeko lehen urratsa, Liuren arabera. Urrats batzuk gehiago gehitu ondoren, hala nola saponifikazioa, ekipoak munduko lehen xaboia egin zuen plastikoetatik abiatuta. Prozesuarekin jarraitzeko, taldeak modelizazio konputazionaleko eta analisi ekonomikoko adituen laguntza izan zuen, besteak beste.

«Bide berri bat»

«Gure ikerketak plastikoak birziklatzeko bide berri bat erakusten du, katalizatzaile berritzailerik eta prozedura konplexurik erabili gabe. Lan honetan plastikoak birziklatzeko tandemeko estrategia baten potentziala frogatu dugu –dio Xuk, artikuluaren egile nagusiak–. Horrek etorkizunean birziklatze-prozeduren diseinu sortzaileagoak garatzeko balioko du».

Polietilenoa proiektu hau inspiratu zuen plastikoa izan bazen ere, birziklatzeko metodoak polipropileno izenez ezagutzen den beste plastiko mota batekin ere funtziona dezake. Bi material horiek kontsumitzaileek egunero aurkitzen duten plastikoaren zati handi bat osatzen dute, produktu-ontzietatik hasi eta elikagai- edo ehun-ontzietaraino. Liuren teknika berriaren alderdi interesgarrienetako bat polipropilenoa birziklatzeko aukera da.

Birziklatzea eskala handian eraginkorra izan dadin, azken produktuak prozesuaren kostuak estaltzeko bezain baliotsua izan behar du, eta ekonomikoki erakargarriagoa bihurtu birziklatzeko aukera alternatiboak baino.

Nahiz eta hasiera batean xaboiek ez diruditen produktu bereziki garestiak, pisuaren arabera alderatuz gero, plastikoen bikoitza edo hirukoitza balio dezakete. Gainera, xaboien eta antzeko produktuen eskaria plastikoenaren parekoa da.

Liuren arabera, ikerketa honek hondakinak murrizteko modu berri baten oinarriak ezartzen ditu, erabilitako plastikoak beste material erabilgarri batzuk ekoiztera bideratuz. Denborarekin, mundu osoko birziklatze-instalazioak teknika hori aplikatzen hastea espero du. Hala bada, kontsumitzaileek xaboi-produktu iraunkor eta iraultzaileak erosteko aukera izango dute egunen batean, eta horiek ere hondakin plastikoak murriztuko dituzte zabortegietan.

«Konturatu behar gara plastikoek eragindako kutsadura mundu mailako erronka dela, eta ez nagusi diren herrialde gutxi batzuen arazoa —gogoratu du Xuk—. Prozesu sofistikatu eta katalizatzaile edo erreaktibo konplexu batekin alderatuta, prozesu erraz bat eskuragarriagoa izan daiteke mundu osoko beste herrialde askorentzat. Espero dut hau hasiera ona izatea plastikoek eragindako kutsaduraren aurkako borrokarako», adierazi du.