Duela 4.000 milioi urte baino gehiago, Eguzki Sistema gaztea zenean eta Lurra eratzen ari zenean, Marteren tamainako objektu erraldoi batek gure planetaren aurka talka egin zuen. Denborarekin, talka horren hondakinak trinkotu egin ziren eta satelite natural bat sortu zuten, Ilargia.

Orain arte, zientzialariek ez zekiten zehazki noiz gertatu zen, baina, Geochemical Perspectives Letters aldizkarian astelehenean argitaratutako ikerketa baten xehetasunen arabera, Ilargiak gutxienez 4.460 milioi urte ditu, uste baino 40 milioi urte gehiago.

1972an Apoloko astronautek Ilargitik ekarritako kristalak erabili dituzte ikertzaileek ilargiaren eraketaren unea kalkulatzeko.

«Kristal horiek dira inpaktu erraldoiaren ondoren sortu ziren solido ezagunenak. Eta zenbat urte dituzten badakigunez, ilargiaren kronologiari eusteko balio dute», dio Philipp Heck Chicagoko Unibertsitateko irakasle eta ikerketaren egile nagusiak.

Aurkikuntza Heck eta Jennika Greer autore nagusiaren arteko elkarlanaren emaitza da, azken hau Field Museoan eta Chicagoko Unibertsitatean doktoretza prestatzen ari zela.

Kristalak argi-hautsean

Ilargi-hautsaren laginek duela milaka milioi urte sortutako kristal ñimiñoak dituzte, eta Ilargia noiz sortu zen adierazten duten zantzuak dituzte.

Marteren tamainako objektu batek Lurraren aurka talka egin eta Ilargia sortu zuenean, talkaren energiak arroka urtu eta ilargiaren azala bihurtu zen.

«Azala hain urturik zegoenean, zirkoizko kristalak ezin ziren eratu eta biziraun. Ilargiaren azaleko kristalak, beraz, ilargiaren magmazko ozeano hau hoztu ondoren sortu behar ziren, bestela urtu egingo ziren eta euren sinadura kimikoak desagertu», dio Heckek.

Kristalak magmazko ozeanoa hoztu ondoren eratu behar zirenez, zirkoizko kristalen adina zehazteak Ilargiaren gutxieneko adina erakutsiko luke.

Aurretik egindako azterlan batek adin hori iradoki zuen, baina gaur egungo azterketak ilargi-kristalaren adin zehazta zehaztu du, zunda atomikoko tomografia izeneko metodo analitiko bati esker. Atomoz atomo egindako analisi horrek erakutsi zuen zirkoi-kristalen barruko atomoetatik zenbatek jasan zuten desintegrazio erradioaktiboa.

Atomo batek bere nukleoan protoien eta neutroien konfigurazio ezegonkorra duenean, desintegrazioa jasaten du, protoi eta neutroi horietako batzuetatik askatuz eta elementu desberdin bihurtuz (uranioa, adibidez, berun bihurtzen da).

Zientzialariek prozesu hori gertatzeko behar den denbora zehaztu dute, eta lagin batean dauden uranio eta berun atomoen (isotopo direlakoak) proportzioa aztertuz, haien antzinatasuna zehaztu dezakete.

Ikertzaileek aurkitu duten berunezko isotopoen proportzioak adierazten zuen laginak 4.460 milioi urte zituela, beraz, gutxienez adin hori izan behar du.

Ilargia noiz sortu zen jakitea garrantzitsua da, «gure planeta sisteman kide garrantzitsua delako: Lurraren errotazio ardatza egonkortzen du, egun batean 24 ordu izatearen arrazoia da, baita itsasaldiak izatearen arrazoia ere. Ilargirik gabe, Lurreko bizitza desberdina izango litzateke. Gure sistema naturalaren zati bat da, hobeto ulertu nahi duguna, eta gure azterketak puzzle pieza txiki bat eskaintzen du koadro horretan», adierazi du Heckek.