Tutankamonen urrezko hileta-maskararen aurkikuntzarekin ia bi hamarkadako lana amaitutzat eman zen. Proiektua 1907an hasi zen, Carter Lord Carnarvon arkeologiazalearekin elkarlanean hasi zenean, Deir el-Bahariko indusketetan, Luxorretik (antzinako Tebas) gertu, Egipto faranonikoko nekropolirik aberatsenetakoan.

Garai hartan Egiptoko Antigoaleko Gauzen Zerbitzuko zuzendari zen Gaston Masperok Carter gomendatu zuen posturako, bere metodo arkeologiko modernoek txundituta.

Ukitu gabeko hilobia bilatzen

1914an, Carnarvonek Erregeen Haranean indusketak egiteko kontzesioa lortu zuen, baina Lehen Mundu Gerrak proiektua bertan behera uztera behartu zuen. Orduan, Carterrek Gobernu britainiarraren interprete eta harreman lanak egin zituen, harik eta 1917ko amaieran indusketei berriro ekin ahal izan zien arte, errege hilobi bat osorik aurkitzeko erabakia hartuz.

Urteetan zehar, emaitzak urriak izan zirenez, Carnarvon finantziazioa kentzear egon zen, 1922ko azaroan Carterren taldeak hilobi batera zeraman harmailadi zigilatu bat aurkitu zuen arte. Bi egun geroago, arkeologoak irekidura txiki bat egin zuen eta, kandela batez barrualdea argituz, bere esaldi ospetsua esan zuen: «Bai, gauza zoragarriak ikus ditzaket».

Hilobiak, KV62 bezala identifikatua, 6.000 objektu baino gehiago zituen. Erregeen Haranean hobekien kontserbatutakoak ziren. 1923ko otsailaren 16an, Carter hileta-ganbera nagusira sartu zen.

Hala ere, hurrengo hamarkadetan egiptologiaren imajinario kolektiboa astinduko zuen pieza bi urte beranduago agertu zen, arkeologoak hilkutxarik barnekoenaren estalkia kendu zuenean, eta faraoiaren momiaren aurpegia estaltzen zuen urre trinkozko maskara erakutsi zuenean, harribitxiak txertatuta zituena.

Ia mende bat Tahrir plazan

Urte bereko abenduan, pieza kontu handiz lekualdatu zen Luxorretik Kairora. Guztira, 635 kilometro. Hiriaren erdialdean dagoen Tahrir plazako Egiptoar Museoan utzi zen. Bertan ia ehun urtez egon da ikusgai, azaroaren 1ean inauguratuko den Gizako Egiptoar Museo Handira eraman arte.

Duela 3.200 urte baino gehiago moldatua, maskarak Osiris irudikatzen du, Berpizkundearen jainkoa. Lapislazuli, turkesa eta kornalina piezen inkrustazioekin, faraoien zibilizazioaren ikur bihurtu da. Aurkikuntzak Egiptorekiko liluraren fenomenoa bultzatu zuen, «egiptomania», zirkulu akademikoetatik moda, arte eta zinemara hedatuz.

Tutankamonen aurkikuntzak egiptologia masa-diziplina bihurtu zuen eta inflexio-puntu bat markatu iragan faraonikoaren azterketan. 1922tik aurrera, Egiptoko antzinako dinastiekiko nazioarteko interesa modu iraunkorrean hazi zen, Niloren zibilizazioari eskainitako museo, bilduma eta katedra berriak agertzea eraginez.

‘Egiptomania’ europar klase aberatsen eguneroko bizitzan ere sartu zen, beren bitxi, altzari eta modari motibo faraonikoak gehituz.

Hilobiaren aurkikuntzak eta maskararen errebelazioak Antzinako Egiptoren irudi erromantikoa ere sendotu zuten herri-kulturan, «faraoiaren madarikazioaren» mitoak eta hilobiaren barruan aurkitutako urrezko altxorren eta harribitxien lilurak elikatua.