Azpiegiturak pentsatzeko eta egiteko eredu oso bat biltzen da Donostialdeko metro-pasantearen kasuan. Hasieratik egon delako Donostiako erdigunearen balioa are gehiago handitzeko pentsatuta. Irabazi-asmoak eta alderdikoiak jarri dira auzoen eta eskualdearen gainetik. Obra faraoniko horrek ez die Donostiako mugikortasun-beharrei erantzuten, EAJk ere 2013an onartu zuen bezala (bestelako interes batzuengatik iritziz aldatu aurretik).

Metro-pasanteak ez die lurralde mailako mugikortasun-beharrei erantzuten, ez duelako planteatzen berritasun kualitatibo handirik; soilik erdigunetik igaroko den bypass bat, dagoeneko mugikortasun-zerbitzu on bat duena autobusen bidez. Eta, inbertsio ikaragarria behar duenez, beste proiektu garrantzitsuagoen atzerapena dakarrena, ezinbestean: topoaren Altza-Pasai Antxo-Galtzaraborda tarte berriarena, esaterako, hobekuntza askoz handiagoa ekarriko liokeena Donostialdeko mugikortasunari. Mirakontxa-Easo tarteko obran gertatzen ari dena deskalabru izugarria izaten ari da. Kontxatik San Bartolome-Easora dauden bostehun metroko tunelaren obrak (tarte osoaren %25) geldituta daude gutxienez ekainetik, arroka topatu ordez harea eta ura agertu direlako.

2020ko ekainaren 5ean azaleratu zen arazoa, Zubieta kaleko auzotarrak haien etxetik irten behar izan zirelako, obren ondorioz etxearen zimenduen zati bat desagertu zelako. Orduz geroztik jakin den informazio guztia EH Bilduk Legebiltzarrean zein Donostiako Udalean egindako presioaren eta azterketaren ondorioz izan da. Iñaki Arriola, Eneko Goia eta Eneko Andueza gezurrak zabaltzen harrapatu ditugu, proiektuko zundaketak, obrako arazoen datak eta obra-kontratuaren desegitea tarteko.

Ezusteko istripu aurreikusi ezinaren teoria zabaltzen saiatu dira, baina egia da enpresa esleipendunek (Fulcrum, CAF eta Ingeplan) soilik zazpi zundaketa berri egin zituztela propio 2016ko proiektu konstruktiboa egiteko. Zundaketa horiek, gainera, tunelaren sakoneratik 11-12 metro gorago gelditu ziren, alferreko informazioa emanez. Horren ardura proiektua sustatzen duen Jaurlaritzaren ETSrena da, proiektua balekotzat jo zuelako, %26ko jaitsierarekin esleitu ondoren. Hutsune geotekniko horren aitorpenik agerikoena da obrak hasi ondorengo zundaketa-kanpaina: 80 zundaketa egin ziren 2019an, eta iragan azaroaren 23an ETS bera beste 30 zundaketa hasi da egiten. Proiektua egin eta 4 urte eta erdira. %26ko jaitsierarekin esleitutako obretako arazoak ez ziren hasi 2020ko irailaren 25ean, zeinetan Jaurlaritzak obra gelditzeko beharra iragarri zuen. ETSk hilabeteak zeramatzan ezkutatzen harearen eta uraren agerpen arriskutsua. Horregatik ari ziren Easo inguruko tunelean gutxienez 2020ko urtarriletik porlana presioz injektatzen. Sindikatuek ere arazoren berri eman zuten, Zubieta kaleko zuloak agertu baino lehenago. Urriaren 6an San Bartolomeko geltoki-sarreraren kokapenaren aldaketa bat «zailtasun teknikoengatik» iragarri izanak ere adierazten du aspalditik ezagutzen zirela arazoak.

Azkenik, obra-kontratuaren desegitea ailegatu da, Mirakontxa-Easo tartean %33ko gainkostua jada aitortu da (17,6 milioi euro, BEZik gabe). Arriolaren arabera, abenduaren 10ean adostu du ETSk kontratuaren desegitea obretako bost enpresekin (Sacyr, Cavosa, Campezo, Mariezcurrena eta Zubieder). Lortu gabeko irabazien %3 ordainduko zaizkie enpresei, eta, gainera, kalte-ordainak eskatu ahal izango dituzte.

Irakurketa argia da: hitzarmen horrek adierazten du kontratistek ez omen dutela gertatutakoaren ardura. Orduan kontratatzailea da arduraduna: ETS. Hots, Donostiako paduretako lurpean harea eta ura aurkitzea espero ez zuen Eusko Jaurlaritza.