“Tortura. Demagun epea dagoeneko amaitu dela” izeneko manifestua argitaratu zuten duela aste batzuk kultur arloko hamar nafar ezagunek; idatzi horretan herrialdeko gainerako artistei eskatzen zieten harekin bat egiteko. Atzo, Nafarroako Torturatuen Sareak iragarri zuen 150 nafar artistak baino gehiagok babestu dutela gaitz horren aurkako manifestua, eta «oraindik gehiago» izango direla ziurtatu zuen.

Nafarroako Torturatuen Sarearen alde urrats bat egin zuten kultura munduko lehen izenen artean honako hauek daude: Montxo Armendariz, Aitor Merino eta Laura Villanueva zinemagileak; Irati Jimenez eta Aingeru Epaltza idazleak; Dora Salazar eskultorea, Abel Azcona artista performatiboa, Santos Bregaña arkitektoa, La Furia abeslaria eta Saioa Alkaiza bertsolaria. Manifestua sinatzaile berriei irekita dago, eta dagoeneko 150 atxikimendu baino gehiago jaso ditu. Mikel Sotok Iruñeko Zaldi Zuriko begiralekuan egindako agerraldian azpimarratu zuen «pozik eta harro» egoteko modukoa dela kopuru hori.

Nafarroako kulturaren erreferenteek torturaren biktimei babesa emateko plazaratutako idatzi honetan beren egiten dituzte 1983an intelektual talde batek Gobernu espainolari tratu txarrak eteteko eskatuz bidali zizkioten argudioak.

Ildo horretan, Sotok gogora ekarri zuen duela ia 40 urteko torturaren aurkako proposamen hura Jose Luis Lopez Aranguren filosofoak eta Carlos Castilla del Pino psikiatrak bultzatu zutela, Jose Ramon Recalde, Rafael Sanchez Ferlosio eta Fernando Savaterren babesarekin, besteak beste.

70 eguneko ultimatuma zen, Felipe Gonzalezen gobernuak bere poliziek eta indar armatuek torturaren praktika geldi zezaten. «Idazki hau argitaratu eta 70 eguneko epean zorrotz betetzen bada eta idazkian azaldutakoa egiaztatzen bada, behean sinatzen dugunok konpromisoa hartzen dugu Gobernu sozialista aintzatesteko idazki bat sinatzeko, gaitz hau iraungitzeagatik», adierazi zuen Sotok, intelektual talde haren hitzak bere eginez.

Ezarritako epea amaitu ondoren, 1983ko sinatzaileek beste komunikatu bat idatzi zuten, “70 egun eta 70 aldiz” izenekoa, tortura praktikatzen jarraitzen zela adierazteko. «Bi urte eta erdi geroago, Mikel Zabalza orbaizetarra Intxaurrondon hil zen torturaren ondorioz, eta 35 urte geroago, 2018ko otsailean, Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Estatu espainola kondenatu zuen Portu eta Sarasola nafarrei egindako torturengatik. Bitartean, ehunka eta ehunka nafar torturatuak izan ginen», azpimarratu zuen Sotok.

Eta horrela 1960tik 2014ra torturatutako mila pertsona inguru zenbatu dira, Sotok esan zuenez. «Erraz esaten da, baina Nafarroa nahiko txikia da gaitz honen tamainarako, hainbesteko minerako, eta ezagutu gabeko hainbat zauritarako», gaineratu zuen. Baieztapen horrekin ados daude nazioarteko giza eskubideen aldeko erakundeak. Sotoren esanetan, «beldurtu egiten dira Nafarroako biztanleria eta torturatuen ehunekoa ezagutzean», kontuan hartuta «nazioartean lan egiten duen jendea dela, eta zifrek ez dutela askotan beldurtzen».

Beraz, Sareak eskerrak eman zizkien manifestuarekin bat egin duten artistei, sinaduraz eta babesaz harago, berotasuna eta hurbiltasuna bidali dizkietelako. Hala ere, Sotok azaldu zuenez, «dozenaka artistak ez dute gure gonbidapena jaso», ez utzikeriagatik, «ahal izan dugun lekura iritsi garelako». Hala, Sareak dei egin zien artista nafarrei beraiekin harremanetan jar daitezen, beren kide askok bezala, «tortura izan den historia izugarri honi beste amaiera bat eman nahi baldin badiote».

Azkenik, ekainaren 25ean, Torturaren Biktimei Laguntzeko Nazioarteko Egunaren bezperan, Iruñean egingo den manifestazioan parte hartzera dei egin dute. Mobilizazio horretan, Nafarroako herritarrekin batera, egia, erreparazioa eta berriro ez errepikatzeko bermea eskatuko dute.