Usurbilgo eta Zizurkilgo udalek, Orreagako Andre Maria kolegiatarekin batera, 1389 urteko dokumentu bat aurkeztu dute asteazken honetan Orreagako Andre Maria Kolegiataren Izandegia aretoan. Dokumentu horrek ezarri zituen Usurbilgo eta Zizurkilgo herrien arteko mugak gaur egun ezagutzen ditugun bezala.

Ekitaldi horretan parte hartu dute Orreagako Kolegiatako ordezkariek, Usurbil eta Zizurkilgo udal ordezkariek, eta Aranzadi Zientzia elkarteko nahiz Teodoro Hernandorena kultur elkarteko ordezkariek.

Aurkezpenean azaldu dutenez, 1388an Martin Gonzalbiz, Achegako jaunaren (Usurbil) eta Orreagaren arteko akordio baten bitartez, Orreagako Santa Maria monastegiak Andatza mendia jaso zuen dohaintzan. Nafarroako Kolegiatarentzat garrantzi handiko mendia zen Andatza, besteak beste, bertako basoaren ustiaketarako eta transhumantziarako.

Orreaga eta Zizurkilen artean gatazka sortu zen mendiaren jabegotzagatik eta mugengatik, eta epaiketara jo zuten. Azkenean, 1389an hartu zen Andatzako eremuari buruzko erabakia, Orreagako Santa Maria Ospitalaren eta Zizurkilgo komunitatearen artekoa. Epai honetan eztabaidagai ziren mugarriak finkatu ziren. Zizurkilgo artxibategian gordetzen da epaiketaren ebazpen originala, pergamino dotorean idatzitakoa.

Aurkikuntza

2019ko abuztuan Asier Agirresarobe, Yoseba Alonso eta Javi Castro ikertzaileak ‘Usurbilgo mugarriak eta Andatzako errotarri harrobiak’ ikerlana egiten ari ziren. Ikerlan horren harira, bisitaldia egin zuten Orreagako artxibategira eta han bildu ziren David Ascorbe, artxibategiko arduradunarekin eta Bibiano Esparza, kolegiatako priorrarekin. Alonso konturatu zen aztertutako dokumentuetako batek Zizurkilen ezagutzen duen beste dokumentu baten antza duela eta Zizurkilgo artxiboa bisitatu zuen dokumentuaren neurriak bat datozela egiaztatuz.

Ondoren, Alonsok gestioak egin zituen Rosa Ayerbe Erdi Aroko adituarekin Orreagako dokumentuaren zatia transkribatu ahal izateko. Gutun zatitua da, non aldeetako batek bi pergamino ditu elkartuta eta Orreagako Errege Kolegiataren artxiboan kontserbatzen den. Beste zatia Zizurkilgo udal artxiboan gordetzen den pergamino bat da, 1389ko arbitraje-akordioan edo epaian mugarri batzuk non ezarri xedatuz. Mugarri horietako batzuk, horietako hiru gutxienez Orreagako gurutze-basoaren ikurra edo ikurra dutenak, gaur egun tokian bertan kontserbatzen dira eta Zizurkil eta Usurbil udalerrien arteko mugaren parte dira.

Teodoro Hernandorena elkarteak, bestalde, bi dokumentu digitalizatuen transkripzio osoa eskatu zion Stilogo (Malaga) enpresari.

Mugarriak

Orreagak basoen ustiaketarako eta transhumantziarako erabili zuen Andatza. Aipatu ikerketa egin aurretik, Orreagaren 4 mugarri ziren ezagunak, eta ikerlan horri esker, beste bi mugarri berri topatu dituzte. «Gipuzkoako zaharrenetarikoak dira, gainera. Izan ere, 1600 urtera arte, kiribila eskuinaldera marrazten zuten mugarrietan, eta hortik aurrera, ezkerraldera. Usurbilen topatutakoek eskuinaldera dute kiribil hori», azaldu dute aurkezpenean.