Egun hartan ere, EHbilduren zuzendaritzaren izenean, Hasier Arraizek burujabetzaren prozesuan, lurraldeka, “hiru abiadura” egon litezkeela aurreratu zuen. Ez da ideia berria, izan ere, duela 14 bat urte Abertzaleen Batasuna eta gero Aralar , besteak bete, proposamen heterokronikoaren taktikaz mintzatu ziren. Guztiz berria da, berriz, Sorturen presidentearen ahotik proposamen hau entzutea.

Errepaso xumea.

Antimilitarismoan aritu garenok, 80 hamarkadatik Ipar Euskal Herriko Ezker Abertzalearekin harremana ukan dugu. Ezkerreko abertzaletasuna Pirinioaren ipar isurialdean hasieratik oso anitza izan da eta bide oso orijilak jorratu behar izan ditu. Agian euren ordezkaritza duela gutxi arte oso apala zelako, agian Europatik zetozen beste korronte ideologikoek eragin izan dutelako. Ezin ukatu ere, Ipar Euskal Herrian Iparretarrak taldeak aukeratu zuen estrategiak ere eragin handia izan zuela ezkerreko abertzaletasunaren egituraketan, Hegoaldeko talde armatuarekiko alde handia baitzeukan.

Eszenatiko horretan, Patxa, Oldartzen, Herriaren Alde; geroan, AB , Demoak...oso gertuko erreferentziatzat jotzen genituen batzuek. Beste talde askok uste zutenaren kontra, antimilitarismo abertzaletik, Ipar eta Hego Euskal Herrian estrategia bateratuak jorra zitezkeela uste genuen, eta hein batean, nahiko zuzen genbiltzala baieztatu zela uste dut, euskalgintzatik arago aldarrikapen politiko batzuk mugaren bi aldeetan batera lantzea bazegoela erakutsi baitzen.

Urteek aurrera egin ahala, Estatuek ezarritako mugaren bi aldeetako ezkerreko talde abertzaleen arteko harremana estutu ahal izan zen. Lizarra-Garazirekin batera, Udalbiltza eta hainbat ekimen berri. Lapurdi, Baxe Nafarroa eta Zuberoko Ezker Abertzalea (AB, zein beste taldeak) garrantzi handiko eragile bilakatu zen.

Haize epelak bultzaturik, zenbait taldetan Euskal Herri osorako prozesu soberanista bakarra antola genezakeela pentsatu genuen. Baliteke, Hegoaldeko abertzaleok dugun harrokeriak eragina izatea, baina zintzo ere aritu ginela pentsatzen genuen. Nolabait, Hegoaldeko indar-korrelazioa Iparraldeko egoera hobetzeko profitatu behar zela uste baikenuen, egoera „okerragoan“ zueden herrikideak laguntzeko beharra zegoela uste genuen-eta.

Laster, Iparraldeko eragile gehienek eragozpenak erakutsi zituzten, „euskal bideak“ bertan bide ezberdinak jorratu beharko zituela deliberatu baitzuten. Estatuek mendeetan jarritako mugak indar handia du, Espainiak eta Frantziak gogor astindu dute euskal nortasuna eta barneratzea kostatu bazitzaigun ere, azkenean askok desberdintasun hori egitea eraginkorra izango zela iruditu zitzaigun.

Nafarroa Garaia

Korapilatsuagoa da zalantzarik gabe Nafarroa Garaiko afera. Gure ikonografiaren erdigunea Nafarroa izanik, nekez ikus genezake/dezakegu Nafarroa Garaia mendebaldeko hiru herrialdeetatik bereiztuta. Zalantzarik gabe, gutariko askorentzat interesgarriagoa litzateke burujabetzaren aldeko prozesuaren abiapuntua Nafarroa Garaitik egitea, lurralde batasunera eramango gaituen prozesua, alegia.

Haatik, ziuraski Ipar Euskal Herriarekiko zegoen/dagoen antzeko egoeraz ari gara. Mendebaldeko hiru herrialdetako eskualdeetan bizi garenon ikuspuntutik gure abiapuntua hobea dela uste dugu eta horregatik ziuraski, zintzotasun osoz, Nafarroa Garaiko eskualdeetako euskalherritarrekin batera prozesu bakar batean aritzeko proposamena egiten dugunean, gako nagusi bati erantzuten diogula uste dugu, hots: „lurralde guztietako euskalherritarrok eskubide berberak eduki behar ditugu“.

Alabaina, litekeena da, oraingoan ere oker ibiltzea, Gipuzkoako, Arabako eta Bizkaiko indar-korrelazioa Nafarroa Garaiko baino askoz hobea dela pentsatzen dugunean, eta hori geratzen da, batik bat, EAJ prozesu soberanista eta eraldaketa sozioekonomikoan bidaide izan daitekeela amesten badugu.

Paradoxa batean aritu behar gara independentistok, bi gako hauen artean dagoen paradoxan: ez baztertu inor; ez behartu inor. Hau da, „euskal bidean“ euskal nazio subjetukide orok lehengo unetik baldintza berberetan partehartzeko aukera bermatu behar da eta bide batez bide horrekin bat egin nahi ez duena errespetatzea. Paradoxa honetan modu eraginkorrez aritu ahal izatea errezagoa da pertsonetaz ari bagara solik; zailagoa, berriz, lurraldeetaz mintzo bagara.

Irudimena

“Euskal Bidearen“ osagarriak orijinalak izan beharko dira. Beste lurraldeetan erabili diren metodoek ez dute, bere horretan, balio geurean. Sorkuntza kolektibotik jaiotzen den irudimenaren indarraz aurkitu ahal izango dugu eta horretarako gure gorputz sozial osoa hausnartzen, eztabaidatzen eta ekintzan jarri behar dugu. Independentismoaren jarduna solik politikari profesionalen esku uzten badugu, epe laburreko behar taktikoen araberako proposamenetara mugatuko da, berriz ere. Aldiz, goprputz sozial osoa lanean jartzen bada, gure benetako beharren araberako proposamen estrategikoak adostu ahal izango ditugu.

Estatuek ezarritako zatiketa administratiboaren araberako egindako prozesu heterokroniko hutsa ez da erakargarriena, eta litekeena da uste ditugun baino emaitza eskaxagoak ematea. Beste afera dugu zatiketa administatibo horretatik sortu diren menepeko erakundeetan aritzea: herritarren zenbait zerbitzu bermatzeko, balibideak modu justuz eta gardentasunez erabiltzeko, egunerokotasunak dakarrenari erantzuteko... Lan horiek beste esparruko betebeharrak dira, egin beharrekoa, errealak, materialak, baina eraldaketara nekez eramango gaituen esparrua da. Arlo estategikoa, ordea, euskal nazio subjetutik abiaturiko prozesua emankorragoa eta erangikorragoa izango dela uste dut. Lurraldetasuna ulertzeko modu desberdinak izanik eta prozesu independentista prozesu konstituzioegile gisa ulerturik, pertsonegandik hasita, udalerri eta eskualdetan gorpuztuta eta eskualde guztietan ordezkaritza duen nazio erakunde batez dinamizatuta, Udalbiltza, esaterako.