Hain da ohikoa egia batzuk onartzea, egia horiek benetakoak edo ustezkoak izan, komunikatzen dituenari agintea edo konfiantza aitortzen zaiolako, eta horregatik bakarrik, ezen «fede-egintza laikoa» dela esan genezakeela.

Horregatik da hain harrigarria pertsona askok horrela ulertzea errealitatea; ez ikusten edo hautematen duten modura, baizik eta beste batzuek kontatzen dioten bezala. Fede-egintza, orain, ez da ikusten ez duguna sinestea, baizik eta ikusten ari garena kontatzen digutena bezalakoa dela sinestea.

Gogoeta hori deribatu egin daiteke, noski, baina nik azpimarratu nahi dudana da «fede-egintza laiko» horrek mesfidantza pertsonalean duela jatorria, irizpide faltan, norberaren ahultasunean eta heldutasun ezan. Beti kanpoko ustezko agintaritza onartuz. Eta hori arriskutsua da. Oso erosoa, bai, baina arriskutsua.

Beste deribazio oso garrantzitsu bat, ez pertsonala baina bai gizartekoa, azken hamarkadetan gertatzen ari dena, hau; eskuin abertzalearen mezuaren eta praxiaren arteko dibortzio nabaria, Euskal Herriaren hegoaldean.

Kaltegarria eta arriskutsua da, alde batera uzten duelako bakoitzaren gaitasuna, eta egiazkoa balitz bezala onartzen eta geureganatzen dugulako irekita uzten dugun faltsutasunaren atetik sartzen zaiguna.

Antzeko zerbait gertatzen da Eneko Andueza jaunak esaten duenean berak ez dakiela ezer bere alderdian nagusi izan den usteltasunaren inguruan. Inteligentziatik eta senetik urrun dauden estrategiak ehuntzen ari da. Soilik boterearen inperatibo kategorikoari fidela zaion kontzientzia bete nahi du. Bozkatzea beharrezko baldintza da demokrazian, baina ez da nahikoa sistemaren kalitate morala ziurtatzeko.

Demokrazia konstituzional batek alderdien pluraltasunean oinarritu behar du, hauteskunde aske eta lehiakorretan, botereen banaketan, herriaren subiranotasunean. Hau da, funtsezko eskubideen eta askatasun publikoen bermean.

Gaur egun Estatu espainiarrean dagoen sisteman, azken berrogei urteetako historiak erakusten du gobernuen aukeraketa ez dela masen plebiszitutik proiektatzen, baizik eta epaileen ustezko inpartzialtasunetik. Eta hori ez dut esaten «soilik» Iraeta jaunak.

Parlamentuak, sistemaren muin diren legebiltzarrak, itxurakeriak baino ez dira, ordezkoak, botere aseezinaren oihartzun.

Botereen banaketa, praktika politikoan, erabat lausotuta geratzen da, errealitatetik oso urrun. Eskubide eta askatasunen bermeari dagokionez, Estatu espainiarra bezalako leku batean, non epaile independenteak gutxi diren, ezinezkoa da egiten den justizia zuzena izatea.

Horregatik guztiagatik, baldintza horietan, hauteskundeetarako deia egitea demokraziaz trufatzea da. Boterearen eta bere kolaboratzaileen inperatiboa asebetetzeko, legitimatzeko eta babesteko besterik ez du balio.

Nire ikuspegitik, Nafarroatik, garbi dago gatazka politiko honetan ia ezer ez dela ematen duena. Pedro Sanchezen gobernuarentzat, «lehengo» taktika baliozkoa izaten jarraitzen du. Beraz, ez dago euskal gatazka delakorik; dagoen gatazka bakarra da, bai batzuk eta bai besteak, haien kolaboratzaileek entzungor egin nahi diotela euskaldunen gehiengoak baieztatzen duenari: ez direla espainiarrak, eta direna izan nahi dutela, euskaldunak alegia.

Bere burua demokratikotzat duen sistema batean, onartezina da, lotsagarria, zinikoa, bai eta teatrozkoa ere, jakintzaren eta ezagutzaren maila hauetan planteatzea mugakide diren bi herrialdeen arteko elkarbizitzaren gordiar korapiloa premiazko behar etiko batean dagoela (ETAren oinordekoetan). Horren bidez, ezkutatu egin nahi dituzte Madrildik inposatzen duten erregimenaren gabeziak.

Aitortu behar dut negargarria iruditzen zaidala tribuna prestigiotsuetatik, jakintsutzat jotzen diren jokabideetatik, nazionalismo zehatz bat (espainiarra) inposatzen duen proiektu bat defendatzea, eta, inolako lotsarik gabe, baztertzailetzat kalifikatzea determinazio askea gauzatzeko eskubidea aldarrikatzen duena.

Gogorarazi nahi dut behin eta berriro memoria selektibora jotzeak «garuneko atrofia» sortzeko arrisku nabaria dakarrela, garunaren zati bati apropos muzin egitean. Intelektual batzuek onartu egiten dute arrisku hori; nire iritzian, errentagarritzat jotzen dutelako. Printzipio-kontua da, noski.

Bi mila eta bostehun urte dituen liburu bat, "El arte de la guerra" testu klasiko txinatar garrantzitsuenetako bat, hainbeste denbora igaro den arren, indar betea du eta erabilgarria da gaur egun ere. Are gehiago borrokarako eskaintzen dituen estrategiak politikaren mundura eramanez gero, izatez horixe baita egungo borroka-eremua.

Izan ere, Sun Tzuren obra ez da praktika militarreko liburu bat soilik; konfrontazio-uneetan gizakiaren ezagutza jakinduriaz aplikatzeko estrategia erakusten duen tratatu bat ere bada. Gatazkaren sustraiak ulertzeko eta konponbidea bilatzeko idazlan bat da, beraz.

Segur aski, Pedro Sánchez jaunak ez dauka behar bezalako prestakuntzarik oraingoa bezalako erantzukizun historikoa bere gain hartzeko, edo, bestela, La Moncloan mantentzen duten «norbaitzuk» ez diote uzten. Berdin dio. Kontua da gizarte abertzaleak ikusi duela iritsi dela erabakiak hartzeko eta gauzatzeko ordua. Erabaki on, serio eta errebokaezinak. Iritsi nahi dugun lekura iristeko bidea egingo duten erabakiak.

Mahaia prest dago, jateko ordua iritsi da.