Walter Benjaminek, bere “Historiari buruzko filosofiaren Tesiak” izeneko liburuan, historia ez dela inoiz unibertsala izan adierazten du, askotan garaileen historia bat izan dela besterik ez, baina, haietan ere, beti falta izan dela egiaren bertsio oso garrantzitsu bat: azpiratuena, desagertzera behartu dituztenena eta, gehienetan, aztarnarik utzi ez dutenena. Oroimenak, ordea, bere barnean hartzen ditu menpekoen diskurtsoak, eta historia unibertsala eraikitzea lortzen du. Baina, halere, aipatu biktima horiek, izaki ezezagun horiek, ez dira inola ere historiaren parte izan eta literaturak ekarri behar izan ditu gogora.
Benjaminentzat gertaerak inoiz ikusi gabeko irudi bihurtzen dira, hau da, irudiak gertaera jakin batzuk gogoratzeko prozesuan bertan azalaraztzen dira eta, esanahiaren nukleo komun bat egon arren, norberaren identitatea baieztatzeko beharrak eragindako banakako alterazioak suertarazten ditu.
Horregatik, orain dela sei urteko referendum katalan delakoaz, interpretazio politiko desberdinetatik eratorritako diskurtsoen gainetik, irudi eta sentsazio desberdinekin gogoratzen dugu. 2017ko urriaren batean bizi izan genuena gertakizun bat izan zen, Alain Badiouk esango lukeen bezala, erreferendumaren ekintzak bere bertsio idatzia, bere historia eta bere irudi emozionalak gogoan dituelako.
Memoria kulturalean metatutako ezagutzaren transmisioak identitate jakin bat baieztatzeko beharrak baldintzatzen ditu. Jacques Le Goff-ek planteatzen du memoria kulturalik eta kolektiborik ez izateak «nahasmendu larriak eragin ditzakeela identitate kolektiboan»; izan ere, prozesu memoristikoek, banakakoek zein komunitarioek, bat egiten dute identitate-bilaketa horretan, zenbait une historikotan gizabanakoen multzo jakin batek partekatutako esperientziak baitira.
Erreferendumaren kasuan, gaur egun, oroitzapenak zein diskurtsoak bi talde handitan banatzen dira. Alde batetik, bere garaian poztu ginenak eta gaur egun pozez gogoratzen dugunak gaude, eta bestetik, orduan haserretu zirenak eta gaur egun gogoratu nahi ez dutenak dira.
Jakina, gure oroitzapenak partekatu behar ditugu. Nireak baikorrak bezain alaiak dira.
