Ohar baten bidez eman du Aranzadi Zientzia Elkarteak San Adriango tuneleko aztarnategian uztailean zehar egin duen hamaseigarren indusketa kanpainaren berri.

Aurtengoan dozena bat boluntario egon dira lanean, Euskal Herriko herrialde desberdinetakoak eta Madril bezalako tokietakoak. Indusketek Gipuzkoako Aldundiaren Kultura Sailaren, Gipuzkoako eta Arabako Partziergo Orokorraren eta Zegamako Udalaren laguntza dute. Aranzadiko arkeologo talde batek koordinatzen ditu lan hauek.

Azpimarratu dutenez, milaka urtetan zehar giza okupazioak izan duen eboluzioaren lekuko bikaina da aztarnategi hau eta, hortaz, prozesu horien bilakaera hobeto ezagutzeko, ingurunea aztertu eta ebaluatzeko lan desberdinak egiten ari dira bertan.

Indusketa zuzentzen duen Alfredo Moraza arkeologoaren esanetan, «tuneleko arkeologia lanak bi eremu zehatzetan egin dira, aurreko urteetan eginiko lanei jarraituz. Beraz, historiaurreko zein historiako aurkikuntzez hitz egin dezakegu».

Azken urteotan lantzen ari diren bi sektore horietan «garrantzia handiko zantzuak» aurkitu dituztela zehaztu dute

Duela 14.000 urteko aurkikuntzak

Lan-eremuetako bat bolborategi karlista zaharra da. Giza okupazioaren sekuentzia zabala erregistratu dute bertan: Aro garaikideko mailak (XIX. mendearen bigarren erdia); Brontze Aroko (duela 3.500 urte inguru) kokaleku nabarmena da, etxolen hondoak, siloak eta abeltzaintza- eta nekazaritza-izaerako giza kokaleku nabarmen baten aztarnak baitaude; azken Aziliense-Magdalenienseari lotutako mailak (duela 14.000-15.000 urte), ehizan espezializatutako giza talde batek (oreinak, orkatzak, ahuntzak...) finkatutako urte-sasoiko puntu batekin.

«Kanpaina honetan ebaluazio- zundaketa bat egin da, giza okupazio zaharragoak dauden zehazteko», gaineratu du Morazak. Horrela, egiaztatu ahal izan dute etorkizuneko kanpainetan garai klimatiko epelagoekin lotutako giza okupazioaren maila zaharragoak aurki daitezkeelako zantzuak daudela.

Aurkikuntza historikoak

Bigarren lan-eremua Ostatu zaharra da. Leku horretan, jarraipena eman zaie 2020an hasitako lanei, eta lanaren azalera zertxobait handitu da.

Puntu honetan, tunelaren okupazioaren azken faseekin lotutako maila batzuk daude, XVIII. mende ingurukoak – XX. mendearen hasierakoak eta ondorengo abandonatzearekin (eraikinak 1915ean erre ziren) zantzu nabarmen batzuk aurkitu dituzte.

«Zundaketaren mendebaldean, zabalera handiko (1,15 m) eta gutxienez 4,15 metroko luzera zuen horma nabarmen baten zimenduak zeudela dokumentatu ahal izan da. Horma hori erabat moztuta zegoen», adierazi du Morazak.

Horma hori Erdi Aroan eraikitako gaztelu zaharrarekin zuzenean lotuta dago. Gaztelua XVI. mendearen erdialdean abandonatu eta erabat hondatu ondoren, eraikina benta edo ostatu gisa berrerabili zen, Europa Iberiar Penintsularen barnealdearekin (antzinako Errege Bidea) lotzeko komunikazio- sistema nabarmenarekin lotutako azpiegituren barruan.

XVIII. mendearen lehen erdian, bide-sistema asko berritu zen, eta, horren ondorioz, obra garrantzitsuak egin ziren tunelaren barruan. Horrela, gaztelu zaharraren hondakinak guztiz eraitsi ziren.

Ondoren, beste itxitura-horma bat egin zen (egun dagoena), eta tarteko espazioa lurrez eta harriz bete zen. Azken horrek interes handiko hainbat material azaleratu ditu (txanponak, titareak, botoiak, Erdi Aroko eta aro modernoko zeramikak eta beste zaharrago batzuk).

San Adrian/Lizarrateko tunela Aizkorri-Aratz Parke Naturalaren barruan dago, 1.000 metro inguruko altueran. Natura- eta kultura-balio handiko enklabea da, bisitari eta aditu askok erabiltzen dutena.