Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapen, Iraunkortasun eta Ingurumeneko sailburuak EAEn sortzen diren hondakin ez-arriskutsuen tratamendu-eredua «eraldatzeko» ekimen sorta aurkeztu du asteazken honetan. 2030 urtera begira bi helburu markatu ditu: batetik, hondakin horien isurketa-bolumena nabarmen murriztea, 2030 urtean sortutako hondakin guztien %15 izan arte; eta, bestetik, 2024 urtetik aurrera baimendutako instalazioek EAEn sortutako isurketa guztia jasotzeko gaitasun nahikoa izango dutela bermatzea, lurraldetik kanpora eraman beharrik gabe.

Helburu horiek 2030rako Euskadiko Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Planean (2021aren amaieran onartutakoa) finkatuta daude. Planean ezarritako 10 jarduera giltzarrietako bat da EAEn 2030era arte isurtzeko autosufizientzia bermatzea, isurketa minimizatzearekin eta bizitza-erabilgarriaren amaieran dauden zabortegiak behar bezala itxi edo ixtearekin batera.

Gaur aurkeztutako bide-orrian jasotzen denez, datozen urteetan hondakin ez-arriskutsuak jasoko dituzten zortzi zabortegiak hauek dira: Gardelegi (Araba), Epele eta Aizmendi (Gipuzkoa), eta Igorre, Bistibieta, Betearte eta Zalla (Bizkaia).

Isurketa-ahalmena 4,7 milioi tonatan handituko litzateke Igorreko, Bistibietako eta Betearteko isurketa-instalazioen aurreikusitako handitzeekin; Epele berriz irekitzearekin; eta Artxanda zaharberritzearekin. Tapiaren arabera, kopuru hori Hondakinen Prebentzio eta Kudeaketa Planean aurreikusitako isurketa-beharrei aurre egiteko nahikoa izango litzateke 2030 urtera bitartean.

Isurketak murrizteko agindua

Ibilbide-orri honetan ezarritako helburuak lortzeko, isurketak mugatzeko jarduera zehatz batzuk aurreikusten dira. Dagoeneko gauzatuta dagoen neurri horietako bat isurketa mugatzeko agindua da, 2020an onartua, zeinak debekatu egiten baitu zabortegira hondakin jakin batzuk eramatea, hala nola eraispen- eta eraikuntza-hondakinak edo altzairugintzako zepak, tratamendu- eta birziklatze-instalazioetara eramatera behartuz.

2024tik aurrera ezarriko den beste neurri bat isurketa-kanona da. 2023ko urtarrilaren 1ean jarriko da indarrean hondakin ez-arriskutsuak isurtzeko Estatuko kanona, tonako 10 erotan finkatua. Euskadin, Europako jardunbide onenei buruzko azterlanak oinarri hartuta, proposamen tekniko bat egin da, tasa hori pixkanaka igotzea planteatzen duena, 2025ean tonako 20 eurora iristeko, eta, urte horretan bertan, zifra hori lortutako emaitzen arabera berrikusiko da.

Azkenik, ibilbide-orriak hondakinak eta lurrak balorizatzeko azpiegitura berri bat jasotzen du, baldin eta hondakindegiaren ordezko berehalako irtenbiderik ez badute, hala nola hondeaketa-lurrak eta beste hondakin idor batzuk. Azpiegitura horrekin, hondakin horietatik datozen bigarren mailako materialak biltegiratu eta beste erabilera batzuetarako egokitu ahal izango dira, zabortegira eramatea saihestuz.

Gainera, instalazio bakoitzean urte bakoitzeko gehienezko isurketa muga ezartzen da, instalazio mota bakoitzaren ezaugarrien arabera. Isurketa-instalazio guztien ingurumen-baimen integratuaren berrikuspenak egingo dira, indarrean dagoen legeriara egokitzeko, eta zigilatzeko eta itxi osteko finantza-berme handiagoak txertatuko dira.

Proiektu publiko-pribatu guztietarako, 390 milioi eurotik gorako inbertsio-pakete bat aurreikusten da.

Isurketa-ahalmenaren egungo defizitari erantzuna

Larrabetzu, Mutiloa eta Zaldibarko zabortegiak ixteak gaur egun hondakin ez-arriskutsuen biltegiratzeari eragiten dion isurketa-gaitasunaren defizita eragin du, gaur egun oraindik beharrezkoa baita. 2022. urte honetan, defizit hori 400.000 tona ingurukoa izan daiteke.

Baina Lakuatik azaldu dutenez, datozen urteetan, zabortegi publikoetan edo partaidetza publikoa dutenetan dagoen edukiera egokitu egingo da, gehienez 12 milioi tonara iritsi arte, «2040. urtera arteko isurtzeko gaitasuna bermatuz». «Horri esker, egungo defizita konpentsatuko da eta lurraldearen autosufizientzia ziurtatuko da», ziurtatu du Tapiak.