Hizkuntza politikaren teorian badira, beren izaera sozial zabala eta erreferentziala dela medio, garrantzi estrategikoa duten hizkuntza-erabilpen esparruak, hala nola, administrazioa, irakaskuntza, lan mundua eta kultura. Hizkuntzaren funtzio nazionaltzat jo izan dituzte lau funtzio hauek aditu askok, bertan hizkuntzaren erabilera normalizatzen ez bada hizkuntza komunitateak etorkizun beltza duela ziurtatuz.

Baina bestetik, aditu berek behin eta berriz azpimarratzen dutenez, minorizatutako hizkuntza baten erabilera eta normalizazioa ezin da dekretu edota lege bidez egin. Koadro juridikoaren betebeharra bestelakoa da, komunitateari aitortutako hizkuntza eskubideak bermatzen direla ziurtatzea, alegia. Baina hizkuntza eskubide horiek herritarren esku geratzen dira, beraiei dagokie eskubide horietaz jabetzea eta erabiltzea.

Eta eztabaida horixe ematen ari da une honetan Euskal Herria zatitzen duten hiru elkargo administratiboetan, bakoitzari dagozkion ezaugarriekin.

Hezkuntzaren esparruan, adibidez, argiak dira frantses Estatuak ezartzen dituen oztopoak. Murgiltze edo inmertsioaren aurkako jokabidea eta brebeta zein beste azterketak euskaraz egiteko debekua horren adierazle dira. Nafarroan ere begi bistan daude hezkuntza esparruan ezartzen diren mugak. Beraien seme-alabak euskaraz hezi nahi dituzten euskal herritarrak apartheid bat den zonifikazio politikara kondenatuak daude. Eta EAEn prestatzen ari diren Hezkuntza Legean berritik murgiltze kontzeptua bera ere baztertua izan da, eta inork ez daki «euskara ardatz duen eredu eleaniztun» horrek praktikan zer emango duen. PNV, PSE eta Podemos akordioan izanik, zalantza handiak edukitzeko arrazoirik ez da falta. Eta hori guztia gertatzen ari da, gainera, azken 50 urteotan euskal herritar gehien-gehienek Euskal Herriko hiru zati administratiboetan murgiltzearen alde, D ereduaren alde, egin duten apustua hegemonikoa denean. Irakaskuntza den funtzio estrategikoan, beraz, gure herriari dagozkion hezkuntza eskubideak babesteko marko juridiko nazionalik ez dugu. Beste hitzetan esanda, gure aurkako erasoez babesteko koadro juridikorik ez dugu. Ez ahaztu Katalunian murgiltze ereduaren aurka Madrilek inposatu duen gaztelaniaren %25eko presentzia hemen ere aplika dezakeela...

Eta administrazioaren esparruan gauza bera gertatzen da. Ipar Euskal Herriko 49 udalerrik Europako Hizkuntza Gutxituen Kartarekin bat egin dute administrazioan egin nahi dituzten urratsak babesteko asmoz. Izan ere, Estatu frantsesak euskararen ofizialtasuna bera ukatzen du, administrazio eremuan eman litezkeen urrats guztiak zapuztuz. Nafarroan, denontzat ezaguna da zonifikazioaren ondorioz administrazio eremu ezberdinetan ematen den hizkuntza eskubideen apartheida. Nafarroan toki gehienetan administrazioan lan egiteko ez da euskara jakin behar eta bertan langile bihurtzeko frogetan euskara ez da meritu gisa ere kontsideratzen askotan. Eta EAEn, langileen artean Hizkuntza Eskakizunen Dekretu Berria izenez ezagutzen denak erabileraren arautzearen aldetik aurrera egin beharrean, atzerapausoa emateko aukera zabalduko du, baita hizkuntza eskakizunen inguruan ere. Eta hori guztia, administrazio esparruko inboluzio juridiko betean gaudenean, Irun eta Laudioko azken erabaki judizialek erakutsi duten moduan. Administrazioaren funtzio estrategikoan ere, beraz, ez dugu dagokigun babes juridiko nazionala eskainiko digun marko juridikorik. Espainiar eta frantziar konstituzioek inposaturiko mugen baitan gaude oraindik.

Eta, oso motzean bada ere, lan munduan ELAk eta LABek proposatu zuten 50 langiletik gorako enpresentzako Euskara Planak garatzeko beharra baztertu zuen Eusko Jaurlaritzak. Zer esanik ez, Nafarroa eta Ipar Euskal Herrian. Eta euskal kulturaz gauza bera esan genezake. Literaturan, ikus-entzunezkoen esparruan, teknologia berrietan, telebista eta zineman, antzerkigintzan... toki guztietan erdarak oso nagusi izateaz gain, ez dago euskal produkzioa benetan indartzeko eta babesteko marko juridiko nazionalik.

Bi hitzetan esanda, urte hauetan herri dinamikari esker hizkuntza politikaren lau esparru estrategiko hauetan aurrera egin dugun arren, 2022an gure hizkuntza eskubideak ikuspegi nazionaletik babestu eta bermatuko dituen marko juridiko nahikorik gabe jarraitzen dugu. Etorkizun euskaldunaren bermea beste nonbait dago; herritarren borondatean, alegia.

Herri erantzuna, Korrika. Gure hizkuntza eskubideak babestu eta bermatuko dituen marko juridiko nazionalik ez dugunez eta Euskal Herri euskalduna eraikitzeko eskubidearen aurkako erasoak, orain arte bezala, etorkizunean ere gertatuko direnez, desobedientzia zibil eraikitzailea antolatzea da geratzen zaigun bitarteko nagusia.

Hezkuntzan, administrazioan, lan munduan eta kultur esparruan dugun hutsune juridikoa desobedientzia zibilaren bidetik gainditu behar dugu. «Euskaraz bizi nahi dut» lema aldarrikapen hutsa izatetik gure eguneroko praktikaren ardatz bihurtzera pasatu behar dugu, «euskaraz bizi naiz». Eta horrek, ezinbestean, desobedientziara garamatza. Eta norberaren desobedientziatik desobedientzia zibil eraikitzailera. Euskaraz biziz soilik gaindituko baititugu erdaren erresumak. Hastera doan Korrika egoerak eskatzen duen herri erantzun bateratua izan dadila Euskal Herri osoan, euskara baita euskaldunon aberria eta lurralde libre bakarra.