Koronabirusak handitu egin du krisi globalaren dimentsioa. Handitze horrek, orainarte normaltzat genuena, ez-normal bilakatze bidean jarri du. Betierekoak ziruditen egiak zalantza bilakatu zaizkigu. Sistemari arrakalak ireki zaizkio eta, inoiz ez bezala, arrakala horiek, ebidenteak egin dira gehiengoarentzat. 

Azken hamarkadetan pribatuaren alde egindako politikek, jendartearen prekarizazioa eta izen eta abizendun pertsonen heriotza dakartela ari gara ikusten. Bizitzaren (duinaren) aurrean, orain artekoaren aldekoek, kapitalaren eta pribatizazioaren aldeko aukera kontzientea egin dutela gero eta jende gutxiagok jarriko du ezbaian.

Krisiak agerian jarri du, publikoa/komuna bizitza duinaren baldintza dela. Baina ez hori bakarrik, krisiak bigarren gauza bat ere azaleratu du: Estatu batek ematen dituen erreminten beharra. Estatu batekin jada identifikatzen zirenek, Estatuak iraganeko kontua zirela esaten ziguten; Estatu baten beharrik ez dagoela. Baina gaur gaurkoz, krisi globalari bizitzaren aldeko erantzuna  emateko, egitura politikorik eraginkorrena Estatua dela argi gelditu da.

Krisi hau ez da bukatuko aurreko egoerara itzultzean. Hori ez baita pasatuko. Krisiak, normalkeria edo normaltasun berri baterako ateak dira. Hau da, egoera murriztaileago batera edo egoera justuago batera joan gaitezke, soilik. Gauzen egoera aldatu nahi dugunontzat, krisiak, aukera garaiak dira, beraz.

Bai aukera batek eta baita besteak ere, etorkizunaren errelato bat behar dute. Hau da, etorkizunerako egiten den hautu politikoa justifikatuko duen errelatoa behar dute. Betikoaren aldekoak hasi dira, beraien etorkizunaren errelatoa eraikiz, etorkizuneko marko murriztailea justifikatzen: ekonomiak beherantz egin duenez, derrigorrean, egoera orokorraren prekarizazioa etorriko zaigula esaten. Hain sinplea eta hain «zentzuzkoa» itxuran.

Etorkizuna okerragoa izango dela sinestarazi nahi digute. Ez dagoela beste aukerarik. Gure bizitzen prekarizazioa halabeharrez etorriko dela. Uste hau indartzeko, krisia, soilik ekonomikoa dela esango digute betikoaren aldekoek, horrela bakarrik justifika baititzakete egin nahi dituzten murrizketa prekarizatzaileak. Baina krisia orokorra da, mundu ikuskera neoliberalaren krisia da.

Politikan espazio hutsik ez dagoenez, errelato propioa ez sortzeak, etorkizunaren errelato murriztailea onartzea dakar. Eta horrek, gauzak aldatu nahi ditugunak, kalterik txikienaren logikan lardaskan ibiltzera eraman gaitzake, soilik. Indarrean dagoen legediaren kudeaketa hutsaren logikara mugatzen gaitu. Helburu politiko eraldatzaileak justifikatzea ezintzen digu. Horregatik, garrantzitsua da momentuko egoera larriari erantzuten dioten eskariak egiteaz gain, etorkizunaren errelato propioa eraikitzen hastea. Marko propioa eraikitzen hastea, alegia.

Behin hona iritsita, gure buruari galdera sinple bat egin behar diogula uste dugu: Espainia eta Frantziak krisiaren zein irteera eskainiko digute, prekarizatzailea edo bizitza duinaren aldeko? Hamarkada luzeetako esperientziek zizelkatu diguten zentzu komunak eta egun hauetan ikusten ari garenak, aukera prekarizatzailea emango digutela esaten digu. Horregatik, uste dugu, guzti hau aldatu nahi dugunok, beste bide bat elikatu behar dugula.

Euskal Errepublikaren osagaia kanpoan utzita ezinezkoa da etorkizunaren errelato berdinzale eta justua egitea. Arestian aipatu bezala, de facto, horrek Espainiar eta Frantziar Estatua errelato berriaren osagaitzat hartzera garamatzalako. Eta jada aipatu dugun moduan ere, horrek, krisitik irteera murriztailean kalterik txikienaren logikan lardaskan ibiltzera garamatzalako. 

Euskal Errepublikaren beharra mahaigaineratzen ez duen etorkizuneko errelatorik gabe, ez dago krisitik onik irteterik. Ezin dugu etorkizuneko errelatotik Euskal Errepublikaren osagaia kendu, jendartea prest ez dagoela eta bidea herriarekin batera egin behar dela aitzakiatzat hartuta. Etorkizuneko errelato askatzailerik gabe, herri hori, etorkizuneko errelato murriztailera ohituko baita. Ez da sekula prest izango.

Bizi baldintza duinak nahi dituen orori, hau da, Euskal Errepublikaren aldeko mugimenduari, unea iritsi zaio, krisiaren irakurketa orokorra egin eta partikulartasunetik erantzun globalak asmatzeko. Etorkizuneko errelatoaren eraikuntzan, gaur bertatik, hasteak badu bere garrantzia; bestela, besteen etorkizuneko errelatoetako galtzaileak izango baikara. Garai ezezagunak datozkigu, aurreikusteko zailak direnak eta Euskal Errepublika da, garai hauetatik, onik ateratzeko dugun ontzi bakarra.

*EHUNen izenean sinatzaileak hauek gara: Unai Apaolaza Amenabar, Lide Zubizarreta Kortadi, Aritz Villar Fernandez, Ainhoa Negeruela Izagirre, Asier Sanz Altuna, Oihana Santolaria del Campo, Unai Lamariano Larrea, Olatz Mendi Markuerkiaga, Josu Irazusta Olea eta Aimar Argiñano Santesteban.