Aurtengo martxoan berrantolatu denetik, Udalbiltza lanean ari da Euskal Herri mailan. Interes handiarekin eta hurbiletik segitu ditugu Iparraldeak egin dituen urratsak ezagupen instituzionalaren bidean. Baina entzun dugu ere Frantziako Estatuaren erantzun ezezkorra, baita jasan diren mehatxuak arlo desberdinetan ere. Lurralde kolektibitatearen aferaz gain, hor da kantonamenduen mapa desitxuratu nahia, ikastolei jartzen dizkien trabak, euskararen aitortza eza, edota bake prozesuan duen jarrera itxia. Horra hor Frantziaren borondatea Euskal Herriarekiko.

Azken hilabeteetan Iparraldean eraman diren gogoetak azpimarratzekoak dira, eta lortu den adostasun zabala lurralde kolektibitatearen alde eredugarria da. Hautetsi eta garapen kontseiluek, Merkataritza Ganbarak, Herrien Biltzarrak eta Batera plataformak deitutako manifestaldian parte hartu genuen joan den ekainaren 1ean Baionan.

Geroztik gaia Frantziako Asanbladan nola aipatua izan den ikusirik, badira mila etsenplu kezkatzeko. Erantzunik gabe egon da Euskal Herriaren eskakizuna. Berantago, Lebranchu ministroa hurbildu zelarik Iparraldera, mespretxu osoz, etorri da bertze lurraldeetako hautetsiekin biltzeko. Parisko haizea ezezkorra da eta Euskal Herriak pausatu dituen galdera guziak aterabide konkreturik gabe uzten ditu Parisek. Ber mementoan, deszentralizazio prozesu batean sartua delako Frantzia, egutegi proposamen batekin joan dira Korsikara frantses ministroak, baina ezer ere ez proposatuz Ipar Euskal Herriari.

Bere lan ardatzen artean, Udalbiltzak leku inportantea ematen dio euskarari. Gure hizkuntzak bizitzen duen egoera larriak kezkak sortzen ditu, bereziki koofiziala ez den tokietan, eta, bertzeaz bertze, Iparraldean. Frantziak ez dio ezagutzen estatus berezirik euskarari. Azken asteetan, eta aurretik aipatu dugun bezala, Frantziako Gobernuak argiki erran du ez duela izenpetuko Europako Hizkuntza Gutxituen Karta. Nahiz eta aurrerapausoak eman diren bizitza publikoan hedatzeko bere erabilpena, borondate politikoaren eskasagatik gure hizkuntzak beti mehatxupean segitzen du. Jakinez irakaskuntzatik pasatzen dela euskararen geroa, Frantziako Gobernuak Seaskaren bidean jartzen dituen oztopoak onartezinak dira. Prefetaren jarrera ikastolen diruztatzeari buruz ez da erantzunik gabe geratzen ahal.

Ohartzen gara herriak eraiki dituen tresna ezberdinak zalantzan jartzen direla gaur egun. Adibide baten hartzeko, hoberenetariko bat da Euskal Herriko Laborantza Ganbararena. Herritarren ekimenez 2005an sortu zenetik, etengabe Frantziako Estatuak nahi izan du trabatu bere lana. Hala nola, 2008an auzian jarri zuen elkartea, eta azken urteetan ere diru laguntza batzuk debekatuak izan dira prefetaren ahotik. Gogoratu behar da, ordea, Estatuak Laborantza Ganbararen aurkako auzia galdu egin zuela epaiketan; herriaren garaipena izan zen.

Azkenean, Euskal Herriaren egituraketan eramaten ditugun gogoetetan, gure lurraldeko mapa historikoa kontutan hartzen dugu. Arlo horretan, kantonamenduen berrantolatzeak ekartzen duen Iparraldeko maparen urratzea onartezina zaigu. Gaur egun egiten den proposamenak ez du kontutan hartzen Euskal Herriko mapa, aurreikusten baita Biarnoko eta Nafarroa Behereko herri zenbait batuko dituen kantonamendu bat sortzea. Horrelako bozka eremu artifiziala sortzea bertze mespretxu marka bat da. Euskal Herriko lurralde kolektibitatearen bidean eman nahi diren traba guztiak salagarriak dira Udalbiltzaren iduriko.

Udalbiltzak, nazio instituzioa izanik –arlo politikoan aro modernoko aurreneko instituzioa–, Euskal Herri mailako proiektuak eramaten ditu, eta, horregatik, Iparraldeko egoera hurbiletik segitzen du. Argi da guretzako, lurralde kolektibitate baten sortzearekin lan gehiago egiten ahalko dela «mugaz gaindiko» harremanen arloan. Gure ikuspegia da eskumen gehiago eman behar zaizkiola Iparralde mailako egitura bati. Bistan da egoera zaila dugula aitzinean: Frantziaren aldetik ukazioa, mespretxua, diskriminazioa jasotzen dugu. Euskal Herria kolpatuz ari da, Euskal Herriaren aurka doan hautu politiko bat garatzen ari da. Haren erabakiak Pauetik, Bordeletik edo zuzenean Paristik heltzen zaizkigu.

Baina Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan aitortza instituzionalaren, ikastolen, euskararen edota bake prozesuaren aldeko indarrak metatuz goaz. Parisek ez badigu deus ematen, hemen beharko ditugu sortu tresnak. Ber garaian herriak sortu zuen ikastola, eta duela zenbait urte Laborantza Ganbara ere bai. Biak herrian eta herritarren artean sustraituak dira.

Gisa berean, denok Euskal Herrira begiratzea garrantzitsua da, gure herri hau aintzat hartzen duten norbanako eta eragileen arteko elkarlana bilatuz. Udalbiltzak hori nahi du uztartu: gure herri honetako joerak, sentimenduak, lurraldeak… Azken batean, Euskal Herria eraikitzeko eta egituratzeko.

Mezu horiek eman genituen aurreko astean Baionan, Udalbiltzak bere aro berrian Iparraldean egin lehen agerraldi publikoan. Baina, halaber, jakinarazi genuen Iparraldean pausoak ematen hasiko garela, ez garela geldirik egonen. Argumentuak ez ditugu eskas, eta astez aste biderkatzen dira mobilizatzeko arrazoiak. Ez da posible horrelako egoera baten aurrean isilik egotea. Horregatik, mespretxuaren kontra eta lurralde kolektibitatearen alde, Maulen izanen gara larunbat honetan (azaroaren 30ean), Batera plataformak antolatutako manifestaldian. Eta, bistan dena: deitzen ditugu Euskal Herriko biztanle guztiak Maulera joatera.