Ekainaren 26a «Torturaren Biktimei babesa emateko Nazioarteko Eguna» da, Nazio Batuen ekimenez. Aurtengo zitak garrantzi berezia du. Izan ere, 2019ko ekainaren 20an, Gasteizko Legebiltzarrak aho batez onartu zuen Elkarrekin-Podemosen legez besteko proposamena, eta egun hori ospatzeko ekimenarekin bat egiteko eskatu zion Lakuari. Legebiltzarrak agindutakoa bere egin zuen orduan Gobernuak.

Asteazken honetan egindako prentsaurreko batean, Agus Hernanek eta Nekane Altzelaik gogoratu dute une hartan ekimen hura txalotu zuela, eta iragarri du «modu diskretuan» hasiko dela lanean alderdi, sindikatu, gizarte zibileko erakunde eta inplikatutako torturaren biktimekin, Gasteizko Legebiltzarrean «2019ko ekainean lortutako adostasun zabalak fruituak eman ditzan».

Foro Sozialak, alde batetik, Lakuari eskatu dio «ekainaren 26an Torturaren Biktimei Laguntzeko Nazioarteko Eguna ospatzeko lana egin dezala, torturaren biktimak modu sinbolikoan aitortzeko» eta, bestalde, EAEko Gobernuari eta Nafarroako Gobernuari «torturaren biktimei laguntzen jarrai dezatela, eskura dituzten baliabide guztiak haien esku jarriz».

Azpimarratu behar da Euskal Herriko Unibertsitateko Kriminologiaren Euskal Institutuak Lakuako Gobernuaren enkarguz egindako EAEko torturari buruzko txostenak sinesgarritasun sendoa edo oso sendoa eman ziela Guardia Zibilak, Polizia Nazionalak eta Ertzaintzak 1960 eta 2014 bitartean eragindako gutxienez 4.113 tortura kasuri. Azterketa Istanbulgo Protokoloa aplikatzean oinarritu zen (ausaz aukeratutako 202 kasutan). Kasu horien guztien artean, 651 (guztizkoaren %15,8) 581 emakumeei dagozkie.

Gainera, txosten horretan bertan aipatzen da zifra horiek errealitatearen azpitik zeudela. Adibidez, Nafarroako kasuak ez daude bertan jasota. Kriminologiaren Euskal Institutuak Nafarroako Gobernuaren eskariz egindako lehen txostenak 169 kasu zenbatu ditu (1960tik 1978ra bitarteko kasuak).

Argazki horrek «noizbehinka baino sarriagotan» errepikatu den errealitate baten berri ematen badigu ere, «zoritxarrez, gaur egun ofizialki onartutako tortura kasuak 103 baino ez dira oraindik: gutxi batzuk epai judizialengatik, eta beste batzuk Lakuaren 107/2012 Dekretuagatik». «Horixe da biktimen kolektibo zabal horrek gaur egun jasaten duen diskriminazioaren adierazle argia», deitoratu du Foro Sozial Iraunkorrak.

Erakunde horren ustez, aurten paradigma aldaketa bat gertatu da torturaren biktimei dagokienez: Alberto Perote Cesideko zuzendariaren eta Pedro Gomez Nieto Guardia Zibileko kapitainaren arteko elkarrizketaren audioak «benetako lurrikara izan dira, eta Mikel Zabalzaren torturaren eta heriotzaren inguruabarren aurrean jarrera negazionista zutenen kontakizuna desmuntatu dute».

Gainera, gogoratu du hainbat aktorek pauso ugari eman dituztela, hala nola Felipe Gonzalezek GALen antolaketan duen erantzukizuna frogatzen duen CIAren txostena argitara; Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren epaiak espainiar Estatua zigortzen dutenak tortura salaketak behar bezala ez ikertzeagatik; ikus-entzunezko ekoizpenen estreinaldiak, esaterako ‘Non dago Mikel?’ dokumentala; edo Lakuak eta Nafarroako Parlamentuak Mikel Zabalzaren familiari egindako erreparazio ekimenak.

«Justizia eta erreparazioa jasotzeko eskubidea»

«Alde batetik, uste dugu urrats horiek torturaren biktimei hainbat hamarkadatan ezarri zaien gezurretan aritzearen susmo maltzurrarekin amaitzen dutela, sufrimendu areagotu eta sentitzen zuten babesgabetasunean sakontzen zuena, hain zuzen ere. Bestalde, azpimarratu nahi dugu eztabaida honek agerian utzi duen daturik garrantzitsuena dela biktima guztiek egia, justizia eta erreparazioa jasotzeko duten eskubideari buruzko adostasun instituzionala eta politikoa dagoela –Nafarroan eta Euskal Autonomia Erkidegoan–, torturaren biktimak bereziki aipatuta», azaldu du Foru Sozial Iraunkorrak.

«Aitortzarik gabe, eraikitzen ari garen bizikidetza demokratikoa ez baita inoiz erabatekoa izango», bukatu dute.