Euskal Herria Bairen lehen kongresuaren karietara, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan egiten ari diren bilkuretan “Aitzina Goaz. Un projet pour le Pays Basque” dokumentua aurkezten ari dira.

Txostenak egungo testuinguruari begirada bat botatzen dio, bai mundu mailakoari, bai frantziar Estatukoari zein Euskal Herrikoari. Egoera orokorra «aldakorra eta ez egonkorra» dela berrestearekin batera, sistema kapitalistak eragindako krisi ezberdinen azterketa egiten du, egungo arriskuak zerrendatuz. Hala ere, eztabaidagai den dokumentuak dio «burujabetza, birtokiratzea eta tokian tokiko aterabideen aldekotasuna hazten» ari dela, eta hurbiletik behatzen ditu Europa mailako prozesuak, tartean Irlandakoa eta Eskoziakoa.

Ondoko urteei begirako fase politikoa ezaugarritzeko garaian, baieztapen batekin begiratzen du geroa EH Baik: «Bere indargune eta ahulguneekin, erran daiteke gehiengo sozial, politiko eta instituzional bat dagoela herri gisa funtsezkoak diren hainbat gairen inguruko adostasunetan sakontzeko eta aitzinatzeko». Ildo horretan, ikuspegi abertzaletik, prozesu partekatu hori «burujabetza gehiagoren beharra indartzeko ikuspegian» kokatzen du.

«Abertzalea edo independentista izan gabe ere, gero eta sektore anitzetan, arazoei aurre egiteko eta hobeto bizitzeko aterabide gisa agertzen da eskumen gehiago ukaitearen aldarrikapena» berresten du txostenak, egungo egoeran «irtenbide demokratiko eta justu» gisa kokatuz. Gogora ekartzen du, halaber, prozesu hori «graduala» izateaz gainera, garrantzitsua dela indar metaketa handiak erdiestea, eta Euskal Herriaren eta frantziar Estatuaren arteko «polarizazioa» emendatzea.

Estatus aldaketa

Hori horrela, ezkerreko abertzaleen ustez, Euskal Elkargoaren 2017ko sorrerak Ipar Euskal Herria lurralde gisa egituratzeko fase berri batean murgilarazi du.

Alta, ahalik eta botere zein erabakitzeko ahalmen handiena behar delakoan, erronka gisa «estatus politiko-instituzionalaren aldaketa» bideratu behar dela dio dokumentuak, honakoa ohartaraziz: «Are gehiago, Euskal Elkargoaren konpetentzien mugak, gobernantza ereduaren gabezia demokratikoak eta aitzinamendurik ezean, egungo egoeran kateaturik gera gaitezkeela kontuan hartzen badugu».

Behar hori azalduz, 2012. urtean estatus bereziko Lurralde Kolektibitate baten alde lorturiko akordio sozial eta politikoa abiapuntutzat hartu nahi dute abertzaleek, «eztabaida berpizteko» eta «aitortza instituzionalaren aldarrikapena berdefinitzeko». Trantsiziotzat hartzen den aldaketa, «urrunago joateko» anbizioarekin hartu behar dela proposatzen du txostenak.

Bide horretan Ipar Euskal Herrian «agenda partekatu eta berritu» bat adostea eta horren inguruan dinamika bateratua bideratzea beharrezkotzat jotzen du EH Baik, «frantses Estatuaren aitzinean herri gisa agertzeko». Gaineratzen duenez, bide horrek azken urteetako ildotik «ahalik eta prozesu transbertsal eta zabalena» izan behar duela uste du, «abertzaletasunetik haragokoa, politikoki zein instituzionalki, ikusmolde eta ibilbide desberdinak dituzten indarrekin batera».

Batera-ren izpiritua

Hala ere, jendarte zibila aktore saihetsezina dela azpimarratzen du eztabaidagai den idatziak, instituzio bat ukaiteak «jendarte zibilaren rola ahultzea, bigarren mailan gelditzea eta hautetsien interes politikoak nagusitzea» ekar lezakeelakoan. EH Baik uste du sindikatuek, eragile sozialek eta elkarteek Ipar Euskal Herriaren egituratze prozesuan aktore zentralak izan behar dutela.

Gauzak horrela, «Batera plataformaren izpirituari segiz», gisa horretako espazio baten artikulazioa berreskuratzearen alde egiten dute hiru lurraldetako ezkerreko abertzaleek. Herri ikuspegiko aldarrikapen nagusiak berritu behar direla eta horiek karrikara, instantzia ezberdinetara eta instituzioetara eraman behar direla uste dute.

Gizarte osoarentzat

«Herri gisako prozesua» izendatu duten etapa horretan, Euskal Herria Baik ondoko urteetako erronka nagusitzat ditu, estatus politikoaren aldaketarekin batera, gatazkaren ondorioen konponbidea, euskara, etxebizitza, trantsizio ekologikoa, egitura sozial eta ekonomikoen aldarrikapena, borroka feminista, nazio mailako dinamika eta mugimendu abertzalearen gaurkotzea. Aldiz, atal horretan «proiektua azkartu eta hedatzeko» parioa egiten du.

Hala, EH Baik jendarteko «esparru zabalago bat biltzeko bokazioa» izan behar duela dio dokumentuak, eta, horren lortzeko, erronka nagusietariko bat biztanleei proiektu politiko berritu bat eskaintzea izan behar duela uste du, «egiazko alternatiba politiko, sozial, ekonomiko eta kulturala proposatzeko». Boterea eskuratzeaz mintzatzen da txostena, botere instituzionalaz harago, esparru guztietan proiektu ezkertiar eta abertzalearen eragina indartzeko.

Iragan den hauteskunde ziklo azkarrean ezkerreko abertzaleek izan duten boz eta ordezkaritzaren emendatzea ikusirik, ondoko lau urteetan hiru hitzordu aurreikusten ditu lehen kongresurako txostenak: 2023an frantziar senatuari begirakoak, 2024an europar parlamenturakoak eta 2026ko herriko bozak zein Euskal Elkargoko lehendakariaren hautatzea.

Argiki planteatzen du EH Baik azken horiek direla bere lehentasun nagusia. Lehen biei dagozkien «orientabideak» azaroaren 26an Baionan iraganen den kongresuaren amaiera ekitaldian mozio bidez ebaztea proposatzen du.

Erronka horiei guztiei buru egiteko, EH Baik bere funtzioak berdefinitzen ditu dokumentuan eta, oro har, beste paper aktiboago bat hartzeko asmoa ageri da, bereziki «herri prozesua» eta «sekuentzia instituzional berria» sustatzeko garaian. Halaber, ezkerreko abertzaleen espazioa zabaltzea, proiektu politikoa osatzea, hauteskunde erronkei erantzutea, lan instituzionala garatzea eta herri mobilizazioa bultzatzea bere egitekoen artean kokatzen ditu.

Hauteskundeei buruz

Honakoa dio txostenak bozen inguruan: «Gure lehiakide politikoei tokia utziz gure proiektua trabatzeko edo ahultzeko arriskua hartuko genuke. Kontrara, azken urteetan lortu emaitza onek erakusten dutenez, ezkerreko proiektu abertzaleak zentralitatea hartu du jendartean, eta erreferente politiko azkarrago batean bilakatu da herritarren babesa emendatu den heinean».

Erakundeak eta hitzordu elektoralak Euskal Herriaren eraikuntzarako eta proiektu politikoan aitzinatzeko tresna gisa ulertzen ditu EH Baik, ez «helburu huts gisa». Eta oharra ere egiten du arretaz segituko dituela «instituzioetan parte hartzeak denboran ekar ditzakeen arriskuak». Azpimarratzeko beste puntuen artean, mugimendu politikoaren izaerari loturikoa da, izan ere, 2007an alderdien koalizio gisa sortua eta gerora mugimendu bezala ezaugarritua, alderdien arteko aliantza ez dela izanen eta antolakunde gisa alderdiek ez dutela EH Bain gehiago parte hartuko proposatzen du.

«Euskal Herria Bai adin guztietako gizabanakoz edota herritarrez osaturiko mugimendu anitza dela» irakur daiteke txostenean.

Harreman politikoak

Dokumentuaren bukaeran «aliantza estrategia» izeneko atal oso bat lantzen da, zeinean EH Baik Ipar Euskal Herrian azken urteetan eta arlo ezberdinetan lortu diren indar metaketen bidetik segitzea proposatzen duen. Dena dela, kontuan hartzen ditu arlo instituzionalean ezkerreko mugimendu abertzalearen bueltan gehiengo bat lortzeko apustua eta horrek izan lezakeen konposizio ezberdina. Ildo horretan, hauteskunde aliantzak aipatzen ditu, ateak irekiz aukera ezberdinei, hots, EH Bai gisa aurkeztea hauteskunde batzuetan eta, bere markarekin garaipena lortzerik ez denean, «irabazteko edo instituzioen kudeaketan izateko» aliantzen posibilitatea landuz besteetan.

Beste indar politikoekin eginen lituzkeen balizko akordio horietarako hainbat baldintza ezartzen ditu; eta, herriko bozei dagokienez, argiki jasotzen du «zerrenda irekien alde» eginen duela.

Harremanei loturik, Euskal Herria Bildurekin izenpeturiko akordio estrategikoari bizia emateko asmoa azaltzen da, «Euskal Herriko ezkerreko indar subiranisten arteko indarrak biltzeko eta elkarrekin aritzeko».

Frantziar Estatuari dagokionez, harremanak sakontzeko apustu garbia egiten du mugimenduak, bereziki estaturik gabeko nazioetako eragileekin, «burujabetza prozesuan aitzinatzeko aukera politiko berriak zabaltzeko».