Logroñon izan da oihartzun handia izan duen azken kasua, baina ez bakarra. Azken boladan 14 urtetik beherako zenbait mutilek sexu-erasoak egin dituzte Euskal Herritik gertu. Zein da kasu hauetarako lege prozedura Estatu espainolean?

Adingabearen erantzukizun penalari buruzko legeak ezartzen du 14 urtetik beherakoak ezin direla egotzi. Legegileek uste izan zuten egin ohi dituzten arau-hausteak, oro har, garrantzirik gabekoak direla, eta, alarma soziala sortzen duten kasuetan, familia eta laguntza zibila nahikoak direla behar adinako erantzuna emateko, Estatuko aparatu judizial zehatzaileak esku hartu beharrik gabe.

Azken memorian, Estatuko Fiskaltza Nagusiak ohartarazi zuen adingabeekin egindako sexu-delituen kopuruak gora egin duela «pixkanaka eta nabarmen»: 2.625 prozedura ireki ziren 2021ean, eta bost urte lehenago, berriz, 1.271.

14 eta 17 urte bitarteko mutilek ustez egindako delituen zifrak ziren, erasotzaileak txikiagoak direnean kasuak artxibatu egiten direlako.

Memoria horren arabera, 2021ean 8.433 eginbide artxibatu ziren arrazoi horrengatik.

Txostenak ez du delitu mota zehazten, eta ohartarazten du 14 urtetik beherakoei buruzko zifren bilakaerak zerra hortzekin eta bat-bateko igoerekin eta jaitsierekin egindako ibilbidea duela, eta horrek talde horren portaeratik ondorio kriminologikoak ateratzea eragozten duela.

Hala ere, Fiskaltzak adierazi duenez, datu objektiboa da eskola-jazarpeneko kasu gehienetan 14 urtetik beherakoak daudela inplikatuta, eta «kezkagarria izaten jarraitzen duela sexu-askatasunaren aurkako delituetan edo informazioaren eta komunikazioaren teknologien bidez egindako delituetan duten parte-hartzeak».

«Gehienak ‘normalizatuak’ dira»

Eginbideak artxibatuta, iturri juridikoek EFEri azaldu diotenez, adingabeen fiskalek adingabeak babesteko zerbitzu autonomikoetara bidaltzen dituzte kasuak, eta haiek arduratzen dira mutil horiei eta haien familiei jokabide eta beharretara egokitutako programak eskaintzeaz.

Iturri horiek nabarmentzen dutenez, ezin da askatasunik edo eskubiderik murrizteko neurririk ezarri. Ezin da saihestu, adibidez, erasotzailea biktimarekin berriro gurutzatzea, ezin baita urruntze-neurririk ezarri.

Barneratzeko bide bakarra babesgabetasun deklaratzea litzateke, baina adingabea babesteko neurri bat izango litzateke. Eta, iturriek ohartarazi dutenez, «erasotzaileak ez dira arrisku-egoeran dauden haurrak edo familia desegituratuak izaten; gehienak neska-mutil ‘normalizatuak’ dira».

Protokolo eta programa autonomikoak

Delituak egiten dituzten 14 urtetik beherakoen arreta autonomia-erkidegoetako adingabeen babes-zerbitzuek egiten dute, baina ez dago beti baliabide egokirik.

Hala onartu zuen, adibidez, Madrilgo Erkidegoak 2019an, Fiskaltzak bideratutako 11 eta 13 urte bitarteko adingabe arau-hausleak artatzeko kontratu bat lizitatu zuenean. Gizarte Politika eta Familia Sailak aitortzen zuenez, kasu eratorrien ehuneko oso txiki batean esku hartzen zen, babesgabetasun edo babesgabetasun ertain edo handiko arriskua zuten kasuetan.

Protokolo eta programa autonomiko desberdinen helburua da adingabe horiek sentsibilizatzea beren ekintzen ondorioei buruz, berrerortzea prebenitzeko, biktimekin adiskidetzea eta eragindako kalteen erreparazioa ahalbidetzeko eta gurasoak orientatzeko.

Balear Uharteetan, adibidez, 14 urtetik beherako arau-hausleei gizarte- eta hezkuntza-arreta emateko programak gatazka berreraikitzeari heltzen dio, kaltea aitortzea, barkamena eskatzea eta ordaina ematea abiapuntu hartuta, arau-hauslearen konpromisoa bilatuz ekintza jakin batzuetarako, eragindako kaltearen konpentsazio sinboliko gisa.

Lege berriarekin, 14 urtetik aurrera itxita

Bai bakarrik da Bai Lege eztabaidagarriaren ondorioz jakina da sexu-eraso jakin batzuetarako gutxieneko zigorrak murriztu zirela, baina 14 eta 17 urte bitarteko adingabeen kasuan, hau larriagotu egin zen, adingabearen erantzukizun penalari buruzko legea erreformatu eta erasotzaile guztiak erregimen itxian jartzera behartu baitzituen.

Lehen barneratze hori indarkeria edo bortxaketa bidezko eraso kasuetan ematen zen, baina zigor hori lehen gehiegikeriatzat baino hartzen ez ziren jokabideetara zabaldu zen, eta zenbait legelarik ohartarazi du neurrigabea izan daitekeela.

PSOEk erreforma-proposamenean aipatzen du, kasu batzuetan, lege horrek helduei baino zigor larriagoak ezartzen dizkiela adingabeei. Adin nagusiko batek bi urte baino gutxiagoko kondena ezarrita espetxeratzea saihets dezakeen bitartean, baldintza jakin batzuk betetzen baditu, adingabeak erregimen itxia bete behar du, eta barneratze hori denboraren erdia gainditu ondoren baino ez da berriz berraztertzen.