Gazteak izan ziren asteartean Hendaian egindako Euskal Soziolinguistika Jardunaldiaren protagonistak, 14 eta 20 urte bitarteko gazteek euskararekin duten harremana aztertu zuten elkarrekin Gaztelu Aretoan bildu zirenek. Goizean Ipar Euskal Herriko datuak eman zituzten, baita ikerketa batzuen gakoak ere. Bazkalondoan, lau gazte mintzatu ziren mahai-inguruan: Sofia Aldanondo, Aimar Jusue, Oier Urreizti eta Delia Delanne. Arantxa Irieder Euskal Irratietako kazetaria aritu zen moderatzaile.

Delanne Biarritzekoa da eta orain bi urte eta erdi hasi zen euskara ikasten, Lazkaoko Maizpide barnetegian. Duela urte batetik Garazin bizi da, euskarari esker lan bat aurkitu duelako. Lurramako antolatzailea da eta kontent dago euskaraz ari delako bete-betean. Laborariekin izaten du harremana eta haiek ere pozik daude euskaraz aritzeaz. Lanetik kanpo ere baditu harreman batzuk euskaraz; gaztetxean, adibidez.

Aldanondo Beasaingoa da. Txikitatik ikasi du euskara, dena D ereduan egin du. Orain Hizkuntza Modernoak ikasten ari da Bilbon eta ez du ia erabiltzen euskara. Aitortu duenez, gero eta gehiago pasatzen dira erdarara kideen artean. Etxean ere dena gaztelaniaz hitz egiten dute ohitura hori hartu dutelako.

«Tuterako gazte euskaldun bat naiz», aurkeztu du bere burua Jusuek. Tuterako Argia Ikastolan jaso du euskara. «Aukera bakarra da Erriberan, horrek suposatzen duenarekin: gastu bat da eta ez da publikoki eskaintzen».

Batxilergoa egiteko, bi irtenbide zituen: gaztelaniara pasatu eta Tuteran ikasi, edo Iruñera edo beste toki batera joan euskaraz ikasteko. «Tuteran gelditu nintzen eta bi urte horiek gaztelaniaz egin nituen, ahal izan nuen moduan».

Gaur egun, Filosofia ikasten ari da Donostian, euskaraz. «Bitan aldatu naiz ereduz eta horrek dezente eragin dit hezkuntza prozesuan, nire burua azaltzeko eta edukiak hizkuntza batean edo bestean jasotzeko. Donostian ikastearena hautu politikoa izan zen, euskaraz, nire hizkuntzan, ikasi nahi nuelako».

Tuterako gazte asanbladan eta euskara taldean militatzen du, baita unibertsitateko euskara taldeetan ere, euskal hiztunon eskubideak borrokatzeko eta baldintzak hobetzeko.

Urreizti Bidarraikoa da. «Aita donostiarra dut eta ama, frantsesa, bearnesa. Ttipitatik eskuara ikasi dut, amak ere ikasi baitu. Ingurune eskualdun batean bizi izan naiz. Ikastolan ikasi dut lizeoa arte». Euskal Filologia egin du, Aldudeko ibarreko euskara ikertzen ari da masterrean, eta euskara irakasten du Baionako lizeo katoliko batean.

Euskalkiez eta batuaz

Delia Delannek Goierriko euskalkia ikasi zuen Lazkaon, eta ordutik fite aldatzen ari da bere euskara. «Garazin bizi eta lan egiten dut, maite ditut euskalkiak, ulertzen saiatzea eta pixka bat hitz egitea. Batuaren eztabaida hori ez dut biziki untsa ulertzen, berandu hasi nintzen ikasten eta batua gabe ez dakit nola eginen nuen».

Aimar Jusuek batua bakarrik ezagutzen zuen iparraldera mugitu arte. «Galdetu eta bestelako hitz eta esamoldeak ezagutzen joan naiz. Euskalkiak oso ondo daude. Nik euskara batuan egingo dut. Batua ez hain euskaldun moduan ikusten da eta niretzat bada besteak bezain euskara», aldarrikatu du.

«Tuteran ukatzen zaigu ez euskara modu batean egitea baizik eta euskara hitz egitea bera, euskara lurraldearen parte sentitzea. Gehienbat egiten ari garen borroka bada ulertaraztea euskara bertakoa dela, denona dela eta bigarren mailako nafar bihurtzen ari gaituztela».

Erasoak

Batxilergoa gaztelaniaz egitera sartu zenean, aldaketa izugarria izan zen Jusuerentzat: «Hamar ikasleko klase batetik nentorren. Txikitatik ezagutzen genuen elkar, hala segregatuak geunden. Gaztelania klasera iritsi eta arrotz sentitu nintzen. Galdetu zidaten ea bertakoa nintzen, baietz esan nien baina ez zidaten sinetsi». Adierazi duenez, komentario horiek isolatuak eman dezakete baina zerbait orokorragoari erantzuten diote.

«Eraso txiki horiek eragin ahal dute kanpoko sentitzea. Eraso handiena eredu aldaketa da, buruko egitura guztiak gaztelaniara pasatzea».

Gaur egun, «nahiz eta EHUn egon eta karrera euskaraz izan, ohartu naiz bertan ere zapalkuntza asko ditugula. Saltzen dute karrera euskaraz dela baina tokatu izan zait hiru irakaslek ez jakitea euskaraz eta askotan pasatzea gaztelaniara. Ez dira arazo puntualak», azpimarratu du.

Oierrek bertze ideia bat gaineratu du: «Euskal komunitatean handitu naiz eta egia da ainitz aldiz sustatua izan dela gazte eta haurren artean komunitate bat ginela eta behar zela defendatu komunitate hori, beste komunitate baten kontrakotasunean: frantsesak, ez euskaldunak. Iduri du euskaldunek eta frantsesek interes ezberdinak dituztela».

«Ez da hala?», galdegin dio moderatzaileak. «Ene ustez, ez. Behar dugu zapalkuntza forma ororen kontra egin, hizkuntza zapalkuntzaren kontra egin, bai euskararentzat eta bai edozein ondarerentzat».

Euskararen borroka zaharkitua dago?

Aldanondok ez luke erranen zaharkitua dagoenik. «Badago jende gaztea euskararen alde borrokatzen duena, baina agian ez beharko zen guztia». Solasaldiaren aitzinetik talde dinamika izan dute eta bertan aipatu dute gauza bisualak eginen lituzketela, gazteentzako ekintza erakargarriak, eurak protagonista direla. «Sare sozialetan euskara sustatzea ere oso garrantzitsua da, asko ibiltzen garelako haietan eta ikusten dugun gehiena gaztelaniaz eta ingelesez izaten delako».

Hori nork egin behar duen galdetu dute eztabaidan, eta horrekin lotuta eskatzeaz eta eskaintzeaz aritu da Aimar. Mezu zuzena helduei: «Agian gutxiago eskatu behar da eta gehiago eskaini».

Etorkizunera begira

Alternatibak eraikitze aldera, Erriberan, adibidez, futbol talde bat sortu dute, asanblada moduan, ikuspegi antikapitalista batekin. «Euskaraz egiten dugu hegemonikoa den zerbaitetik. Euskal Herrian badira horrelako praktika asko eta ez ditugu ikusten. Oso interesgarriak dira».

Euskararen borroka gaztetzen ari da. Horren adibide da joan den martxoan egin zen ikasleen greba. Hezkuntza euskaraz izatearen aldeko borrokan erdiko erraia hartu zuten aspaldiko partez.

«Euskarak kulturara ere eramaten gaitu», erantsi du Deliak. «Pentsatzen dut hor badela euskal mundu bat, eta gazteak hor izanen garela segitzeko, biziki ona da hor bizitzea ene ustez».

«Euskararen mugimendu handia» ikusten du Sofiak, eta gazteek parte hartzen saiatu behar dutela defendatu du.