Nafarroako Mahastizaintza eta Enologia Sailak, EVENAk, mahats zuriaren barietate berri bat berreskuratu du, bitxikeriatzat jotzen dena. ‘Musa’ izenarekin aurkeztu dute, aurkikuntzaren jatorriagatik, Arellano herrian topatu baitute Musen Hiribildua erromatar aztarnategi arkeologikotik gertu, non I. mendean jada ardoa egiten zen.

Datorren urtean Nafarroan landu ahal izango den barietate berri hori Nafarroako Mahastizaintza eta Ardogintza Kulturaren Zentroan (Enozentrum) egindako ekitaldi batean aurkeztu dute astelehen goiz honetan, Erriberrin. Jose Mari Aierdi Landa Garapen eta Ingurumen kontseilariak adierazi duenez, ‘Musa’ ren identifikazioa mugarri bat da Nafarroako mahastizaintzarentzat.

Ekitaldian izan dira EVENAko teknikariak, Nafarroako Orientazio Departamentuko presidentea, barietate horrekin esperientzia handia duten upeltegi batzuetako ordezkariak, Nafarroako Upeltegien Elkartea, San Martin de Unx Mahastien eta Upeltegien Elkartea, Erriberriko eta San Martin de Unxeko udal ordezkariak, Erdialdeko Partzuergoko presidentea eta baita nekazaritza erakundeetako ordezkariak ere.

Felix Cibriain teknikariak eta Izaskun Oria EVENAko upategi esperimentaleko enologoak eman dituzte azalpen teknikoak, eta adierazi dute «bakarra eta berezia» dela «genomiaren, morfologiaren eta ekoizpenaren ikuspegitik».

Ezaugarri bereziak dituela azaldu dute, berandu ernetzea edota trinkotasun txikia eta ikuspegi kualitatibotik ardoak egiteko erakutsitako potentzialtasuna. Barietate hau jatorrizko lurraldetik hurbilen dagoen mahastizaintza eta ardogintzaren inguruan produktu berritzaile bat garatzeko hautagai ona dela azaldu dute.

Ekitaldiarekin amaitzeko, Pilar Garcia Granero enologo eta Basque Culinary Centerreko unibertsitateko irakasleak EVENAk egindako barietate horretako lau ardo esperimentalen dastaketa gidatu du.

Barietate berriaren jatorria

Cibriainek mahats hori nola aurkitu zen eta izen horrekin zergatik «bataiatu» den azaldu du. 2008an, Arellanoko mahastizain Patxi de Goñik eskatuta, EVENAko langileak mahastietara joan ziren nekazariek «anomaliatzat» jotzen zutena ikusteko.

35 urte inguruko mahastia zen, udalerri horretako La Bodega parajean kokatua, eta Cabernet Sauvignon barietateko mahats tintaz osaturik zegoen. Deigarria iruditu zitzaion mahatsondo jakin bateko mahatsen kolore zuria.

2017ko azaroan, ‘Cepas Singulares de Navarra-Vinos Old-Vidaos’ mahastizaintzako materiala biltzeko lanaren babesean, EVENAk bere ebaluazioa hasi zuen, barietate ezezaguna dela ziurtatuz, eta «ez identifikatu» gisa katalogatu zen.

Madrilgo El Encinen dagoen erreferentziazko germoplasma bankuan ez dago antzeko genotipoaren berririk. Geroko analisiek eta azterketa genetikoek Cabernet Sauvignonen hazi batetik sortu den barietate berri bat dela baieztatzen dute.

Berezitasunak

Bere berezitasun genotipikoa eta barietate identitatea berretsi ondoren, 2023an Barietate Komertzialen Erregistroan sartu zen ‘Musa’ izendapenarekin, sortu zen lekuaren jatorri geografikoarekin lotuz, Arellanoko Musen Hiribildutik gertu.

Sektorearen zati batean piztu duen interesaren ondorioz, landaketa esperimental txikiak ezarri dira hainbat upeltegi eta mahastizainekin lankidetzan, hala nola Bodega de Liedena, Bodega Inurrieta, Bodega Otazu y Azul eta Garanza Bodegas-en, eta horrek aukera ematen du kokapen desberdinetan duten portaera aztertzeko.

Oraindik indarrean dagoen azterlanaren barruan, azken kanpainetan mahats bilketen kontrol agronomikoak eta enologikoak egin dira EVENAren lursail esperimentaletan, eta egiaztatu da ekoizpen baxukoa dela, luku eta baia txikiekin.

Lortutako muztioak «oparoak dira parametro enologiko nagusietan: alkohol maila handia eta azidotasun handia izan ditzake». Hori dela eta, egokia da «batetik, zaintzeko gai diren ardoak sortzeko eta, bestetik, beste ardo tipologia batzuetarako barietate osagarri gisa zerbitzatzeko».