Arazoaren konponketa 1990-ko Toki Administrazioa arautzen duen Foru Legea eguneratzean datza; izan ere, gure tokiko entitateen errealitatea zeharo aldatu baita azken 26 urte hauetan: teknologia berriak udaletara sartu dira, gizartearen etengabeko aldaketari erantzuteko zerbitzu berriak sortu dira… Horretaz gain, gaiari buruzko Estatuko legeria goitik behera aldatu da 2012ko aurrekontu-jasangarritasunaren legea eta 2013ko Toki Administrazioaren Arrazionaltasun eta Jasangarritasunerako legea onartu zirenetik. Legeria eta gizartea abiadura berean ibiltzen ez direnean neurriak hartu behar dira legea gizartearen erritmoari egokitzeko.

Nafarroak erabakitzeko ahalmena du tokiko gaiei dagokienean; azken urteotan ahalmen hori erabili nahi izan du, baina ez du bere helburua lortu. Berriz ere saiatu behar dugu. Ezinbestekoa da eskaera ahobatezkoa delako eta iraganeko porro- tek ezin lezaketelako sekula oraingo geldotasuna zuritu.

Lehenago saiatu izana ez da arazo, aldiz, porrota jaso arren saiatzeak meritua du. Horregatik, saiakera berri honek kontuan hartzen ditu Nafarroako Lurralde Estrategia bezalako ekarpenak edota azken bi legealdietan Parlamentuan garatu dituzten txostenak. Baina, horrekin batera, akatsak zuzendu behar dira. Planteamendua hobetzeko asmoz, saiakera honen arrakastarako gako izaten ahal diren hiru berrikuntza planteatu ditugu; orain, laburki bada ere, azaltzen saiatuko garenak.

Lehenengoa da tokiko entitateei dagozkien arazo guztiak bere osotasunean hasieratik landuko direla, ardatz nagusietako bat ere bazter utzi gabe: eskumenak, tokiko planta eta finantzazioa landuko ditugu, beraz. Aurrekoetan, tokiko planta aldatu eta erraberritzearen gaineko eztabaidara sobera zuzendua egon da lana, zenbat udal edo kontzeju desagertu behar ziren eztabaidatzen bukatu arte. Bistan denez, horrela zaila da gauzak adostera iristea. Oraingoan, hasieran, eskumenen antolaketa izanen da aztergai, tokiko entitate bakoitzak zer egin eta nola egin behar duen jakiteko. Horrekin batera, finantzazioaz ere mintzatuko gara tokiko entitateek beren gain hartuko dituzten eskumenak baldintza hoberenetan burutu ahal izateko. Gure ustez, ikuspegi integral honek eztabaida bere marko egokian kokatuko du eta iraganean ager zitezkeen derrigortze susmoak guztiz baztertuko ditu.

Bidea parte hartze prozesu baten bitartez eginen dugu. Hauxe da bigarren berrikuntza handia: protagonismo nagusia tokiko entitateei ematen zaie. Toki Administrazioko Zuzendaritza Nagusiak bere gogoeta egin badu ere, ez du eztabaida baldintzatuko aldez aurretik hartutako erabaki batez. Prozesu honi bi urtetako epea emanen diogu. Nafarroako Gobernua bera, Legebiltzarreko talde- ak, tokiko gaietan adituak diren pertsonak eta, batez ere, toki entitateetako hautetsiak izanen dira parte hartuko duten agenteak. Eta azkeneko hauek izanen dira behin betiko erabakiak planteatuko dituztenak eta Nafarroako Gobernuari azken proposamenak helaraziko dizkiotenak, Gobernuak lege proiektuak prestatu eta Legebiltzarrari emanen dizkio bertan onartuak izateko, hautetsiek izanen baitute erabakitzeko ahalmena. Agerikoa denez eztabaidak gogor eta trinko burutuko dira. Gure tokiko hautetsien heldutasunean konfiantza osoa paratu nahi dugu, komentzituak baikaude gaiak lantzeko prozesuaren barrenean noiz gogor aritu eta noiz amore eman desberdintzen jakinen dutela, beti ere ontasun orokorraren alde.

Hirugarren berrikuntza dugu Nafarroako Gobernuak ere bere burua inplikatuko duela. Gobernuko Sail bakoitzak bere lan antolaketa propioa eztabaidatik ondorioztatuko den toki ordenamendu berrira egokitzeko ahalegina eginen du. Irakurketa komun batetik lurraldearen antolakuntzari buruzko ikuspegi bera eraikitzean datza kontua.

Gaur egunera egokitutako berrikuntzak dira erronka zahar bati aurre egin ahal izateko. Jarrera eraikitzailea nahi dugu. Nafarroako Gobernuak argi utzi nahi du lan hau aberatsagoa izanen dela legebiltzarreko indar politiko guztien parte-hartzearekin. Horrexegatik guztiei eskua luzatzen die. Hori dela eta, Landa Garapeneko, Ingurumeneko eta Lurralde Antolamenduko Kontseilariak agerraldi ofiziala eskatu du Legebiltzarrean proiektua azaltzeko eta alderdi guztiekin buruz buru elkarrizketatu nahi du, Gobernu- ari babesa eman edo oposizioan badaude ere. Aukera paregabe baten aurrean gaude Nafarroan politika handia denon artean idazten dela erakusteko eta posiblea dela gure aniztasuna onartzeko jarrera badago.