Errotonda, bidegurutzea, moteltzea, etena, minbizia... Azken urteetan hitz sorta hori guztia erabili da euskalgintza askotariko eta zabaletik ezinegon baten berri emateko: euskararen etorkizunak sorturiko kezka adierazteko. Izan ere, datuek, ikerketek eta aurreikuspenek normalizazio eta biziberritze prozesuan atzera egiteko arriskua handia dela agerrarazi dute; beste era batera esanda, duela mendi erdi pasa hasitako Pizkunde zikloa agortu delako zantzuak gero eta nabariagoak dira.

Hori guztia aintzat harturik euskara eta euskal hiztun komunitatea larrialdi linguistikoan gaudela adierazi genuen Euskalgintzaren Kontseilua osatzen dugun eragileok orain urtebete. Aurretik katalanek eta galiziarrek egindako adierazpenarekin bat egin genuen horrela, eta, aldi berean, geure egin genuen mundu aldrebestu honetan ugaritu zaizkigun krisi sistemikoak izendatzeko terminologia. Hizkuntza larrialdia krisi sistemiko horien parte baita, globalizazioaren muturreko aldaera honek eta bizitzaren digitalizazioak eremu guztietan egiten baitu indartsua indartsuago eta zaurgarria zaurgarriago; hizkuntzen auzian, hizkuntza nagusiak nagusiago eta euskara bezala minorizatuak direnak oraindik eta ahulago.

Hala ere, azpimarratu genuen larrialdian gaudela adieraztea ez zela lantua jo eta etsitzeko dei bat; aitzitik, euskarari Pizkunde berri bat emateko lehen argi izpia ekartzea dela. Itxaropenaren txinparta piztekoa.

Euskaldunok, euskaltzaleok, asko dakigu hortaz. Euskaltzaletasuna, muinean, itxaropena baita. Itxaropenak baino ez dezake azaldu XIX. mendetik XX.erako mundu aldaketa hartan Lore Jokoak, Euskaltzaindia edota Eusko Ikaskuntza sortu zuten euskaltzale haien denen ekina. Zaldubirena, Larrekorena, Orixe, Lizardi, Lauaxetarena, eta, nola ez, emakume izateak zailtasunak erantsi zizkien Errose Bustintza, Tene Mujika edota Elbira Zipitriarena. Eta horiekin batera, eguneroko bizimodu txiki baina funtsezkoan milaka erabaki, ekintza eta keinuren bidez zigor eta gutxiespenei aurre eginez euskarari mundu bat ematen segitu zutenena. 

Itxaropenik gabe ezin baita ulertu lehen Pizkunde hura eten zuen olatu totalitario ilunari aurre eginez –Hegoaldean frankismoaren forman hainbeste iraun zuena– euskarari bigarren Pizkunde bat eman dion euskaltzaleen jarduna. Hain zuzen ere, adierazpen hau ez genuen ausaz plazaratu Arantzazun, euskara mundu garaikidera lotu zuen Pizkunde horren aterpe nagusi izan delako baizik; mundua euskaraz pentsatzeko, egiteko, gozatzeko, bizitzeko ekimenen (h)abialeku behinena: “Jakin”-en emaria, euskara batua, euskarazko irakaskuntza, helduen euskalduntze-alfabetatzea, literatura, euskal kantagintza berria, arte eszenikoetako eta plastikoen proposamen abangoardista eta aldi berean herriari lotuak... Horiek guztiek dute, gutxienez, ernamuin bat Arantzazun. Euskaltzaletasunaren barreiatzaile izan da leku hau, itxaropenaren hedatzaile. Gero, milaka euskaltzaleren eguneroko erabaki, ekintza eta keinuen bidez Pizkunde bihurtutako esperantzarena.

Itxaropenerako dei hori egin dugu berriro Arantzazutik, Pizkunde horren parte izandako hainbat euskaltzale lagun hartuta. Euskaltzaletasunaren itxaropena zabaltzeko deia, euskaltzaleon garaia dela adieraztekoa.

Baina itxaropena ez da zain egotea. Itxaropena euskararen Pizkundeak eragin zituzten euskaltzale horiek denek erakutsi diguten bezala egitea da. Beraz, ekiteko garaia da. Azken hamarkadetan egindako bideari zintzo begiratu eta ondo zein gaizki egindakoetatik ikasi eta bide berriak abiatzekoa. Egungo erronkei kementsu heltzekoa.

Eta, jakina, euskaltzaletasuna itxaropena ez ezik, mundua ikusteko modu bat da: hizkuntza supremazismoaren kontrako jarrera bat, hizkuntza berdintasunaren aldekoa –eta, horrenbestez, herri, kultura, hiztun komunitate eta hiztunen berdintasunarekin engaiatua–. Beste era batera esanda, euskaltzale izatea euskararen normalizazio eta biziberritzearen alde egotea ez ezik, gainerako hizkuntza minorizatu guztien alde egitea ere bada. Azken batean, justiziarekin, berdintasunarekin eta askatasunarekin sakonki lotzen den ikuspegi bat, errotik demokratizazioarekin uztartzen dena. Mundua hain aldrebes dabilen garaiotan oinarrizko jarrera politiko bat. Arestian aipatu dugu mundua hizkuntza minorizatuen kontra datorrela, baina guk euskara eta gainerako hizkuntza zein kultura minorizatuak ditugu munduaren alde.

Halaber, asko dira euskaltzale izateko moduak. Esaterako, asko dira eurak euskararen jabe ez izan arren beren ondorengoei euskara emanez eta beste hainbat erabakiren bidez euskararen normalizazio eta biziberritzearen bultzatzaile izatea erabaki duten euskaltzaleak. 

Euskararen etorkizuna jokoan dago, eta berriro ere euskaltzaletasuna lehen lerrora ekarri eta euskarari Pizkunde berri bat emateko unea da. Eguneroko milaka erabaki, ekintza eta keinuren bidez, baina ahaztu gabe herritar bakarkakoen jardun horren gainetik euskararen normalizazio eta biziberritzeak ezinbesteko dituela erabaki politikoak: ofizialtasuna behar duela euskarak Iparraldean eta Nafarroa osoan, eta hesia jarri behar zaiola Araba, Bizkai eta Gipuzkoan oldarraldi judizialaren bidez gertatzen ari den desofizializazio prozesuari. Are, jauzi bat eman behar dela euskararen aldeko politika publikoetan egungo erronkei aurre egiteko. Hizkuntza politika anbiziotsu eta sendoak behar ditugu, eta kultura denez euskarak zentzua hartzen duen salda amniotikoa euskarazko kulturaren aldeko politika ausart, sendo eta urrats luzekoak dira horren oinarria.

Guztion esku dago horretan eragitea. Abenduaren 27an Bilboko Bilbao Arenan bilduz, elkarrekin arnasa hartuz, isiotu dezagun Pizkundearen lehen txinparta. Euskara euskaltzaleen ekimenak ekarri du gaurdaino. Euskaltzaleen eskutik etorri dira Pizkunde zikloak. Egin dugu iraganean eta berriro egitera goaz.

Euskaltzaleon garaia da!

* Sinatzaileak: 
    0. Euskalgintzaren Kontseiluko bazkideak
    1. Kontxita Beitia, andereñoen mugimenduko aitzindaria
    2. Paulo Agirrebaltzategi, Jakin aldizkariaren sortzaile taldekoa
    3. Sagrario Aleman, euskaltzaina, euskalduntze-alfabetatzeko erreferentea
    4. Mari Karmen Garmendia, hizkuntzalaria eta Jaurlaritzako sailburu ohia
    5. Xabier Amuriza, bertsolaria eta idazlea
    6. Joxe Angel Irigarai, idazlea
    7. Arantxa Urretabizkaia, idazlea
    8. Anjel Lertxundi, idazlea
    9. Joxe Mari Sors, Elkar-en sortzaile taldekoa
    10. Miren Azkarate, euskaltzaina eta Eusko Jaurlaritzako sailburu ohia
    11. Anjeles Iztueta, matematikaria eta Eusko Jaurlaritzako sailburu ohia
    12. Edurne Brouard, helduen euskalduntze-alfabetatzeko erreferentea
    13. Mertxe Mujika, helduen euskalduntze-alfabetatzeko erreferentea
    14. Nerea Mujika, Gerediaga Elkarteko lehendakari ohia
    15. Joseba Sarrionandia, idazlea
    16. Aingeru Epaltza, idazlea
    17. Piter Ansorena, musikaria
    18. Martxelo Otamendi, Egunkaria eta Berriako zuzendari ohia
    19. Malores Etxeberria, euskara teknikaria
    20. Pello Zubiria, Argia-ko zuzendari ohia
    21. Kike Amonarriz, soziolinguista eta telebista dibulgatzailea
    22. Jakes Bortairu, euskaltzale eragilea
    23. Andres Alberdi, euskaltzaina
    24. Lorea Agirre, Jakin-eko zuzendaria
    25. Amagoia Mujika, Berria-ko zuzendaria
    26. Juan Kruz Lakasta, kazetaria
    27. Xabier Euzkitze, kazetaria
    28. Paul Bilbao, Kontseiluko idazkari nagusi ohia
    29. Karmele Jaio, idazlea
    30. Castillo Suarez, idazlea eta euskaltzaina
    31. Eider Rodriguez, idazlea
    32. Uxue Alberdi, idazlea
    33. Fermin Muguruza, musikaria
    34. Danele Sarriugarte, idazlea
    35. Eñaut Elorrieta, musikaria
    36. Ximun Fuchs, antzerkigilea
    37. Manex Fuchs, antzerkigilea
    38. Laura Penagos, antzerkigilea
    39. Oier Zuñiga, antzerkigilea
    40. Lander Arberlaitz, kazetaria
    41. Garazi Arrula, idazlea eta editorea
    42. Irati Majuelo, unibertsitate irakaslea
    43. Julio Soto, bertsolaria
    44. Leire Ubani, euskalgintzako eragilea eta irakaslea
    45. Uxue Rey, kazetaria
    46. Oihan Indart, dantzaria
    47. Maddi Kintana, eduki sortzailea
    48. Galder Perez, antzerkigilea
    49. Ane Zabala, antzerkigilea
    50. Imanol Agirre, kultur eragilea
    51. Aiora Zulaika ‘Pirritx’, pailazoa
    52. Joxe Mari Agirretxe ‘Porrotx’, pailazoa
    53. Mertxe Rodriguez ‘Marimotots’, pailazoa
    54. Iñaki Iurrebaso, soziolinguista
    55. Imanol Larrea, soziolinguista
    56. Belen Uranga, soziolinguista
    57. Asier Basurto, soziolinguista
    58. Antton Mari Aldekoa-Otalora, Gerediaga elkarteko lehendakari ohia
    59. Amagoia Gurrutxaga, kazetaria
    60. Gotzon Barandiaran, idazlea eta kulturgilea
    61. Irene Arrarats, euskaltzaina 
    62. Aner Peritz, bertsolaria
    63. Joanes Ilarregi, bertsolaria
    64. Ane Zubeldia, idazlea
    65. Eider Adeletxe, idazlea
    66. Ane Labaka, bertsolaria
    67. Sustrai Colina, bertsolaria
    68. Edurne Azkarate, aktorea 
    69. Ramon Agirre, aktorea 
    70. Itziar Ituño, aktorea
    71. Olaia Aguayo, aktorea
    72. Ibai Atutxa, hizkuntzalaria eta pentsalaria
    73. Iratxe Retolaza, ikerlaria eta kultur eragilea
    74. Lutxo Egia, idazlea
    75. Mikel Martinez, antzerkigilea
    76. Patxo Telleria, antzerkigilea
    77. Jokin Oregi, antzerkigilea
    78. Joseba Tapia, musikaria
    79. Miren Narbaiza, musikaria
    80. Pello Reparaz, musikaria
    81. Amets Aranguren, musikaria
    82. Julen Goldarazena ‘Flako Fonki’, musikaria
    83. Gontzal Mendibil, musikaria
    84. Maia Iribarne, musikaria
    85. Beñat Goitia ‘Benizze’, musikaria
    86. Aurelia Arkotxa, idazlea eta euskaltzaina
    87. Battittu Coyos, euskaltzaina
    88. Maddi Zubeldia, kantari, idazle eta antzerkigilea
    89. Arantxa Hirigoien, hizkuntzalaria eta antzerkigilea
    90. Iñaki Etxeleku, idazlea, kultur eragilea
    91. Menane Oxandabaratz, Herria aldizkariko zuzendari ohia
    92. Céline Mounole-Hiriart-Urruti, hizkuntzalaria
    93. Jean-Louis Laka, bertsolaria eta idazlea
    94. Paxkal Indo, musikaria, Seaskako lehendakari ohia
    95. Bea Salaberri, idazlea
    96. Mattin Irigoien, idazlea eta antzerkigilea 
    97. Antton Luku, idazlea eta antzerkigilea
    98. Hedoi Etxarte, idazlea
    99. Eneko Bidegain, idazlea eta irakaslea
    100. Katixa Dolharé, Euskal Kultur Erakundeko lehendakaria