Duela 12.000 urte inguru, azken izotz aroaren amaieran, glaziarren urtzeak itsas maila igotzea ekarri zuen; eta hurrengo bi mila urtez, urak poliki-poliki zizelkatu zuen gaur Wadden itsasoa deitzen dugun itsasertza.

Horizonte lauak, marea amaigabeak eta lerro horizontaletan idazten den paisaiaren emozio horrek bultzatu zuen Dorte Mandrup arkitektoa eraikin berezi hau diseinatzera, tokiko materialtasuna eta artisautza tradizionala omentzeko, eta aldi berean, tradizioa sentsibilitate garaikide baten zerbitzura jartzeko.

Erronka ez zen nostalgikoa. Ihiak bezalako material tradizionala hartu eta eguneratzea zen helburua, artisautza bizirik mantenduz, baina iraganaren irudi folklorikoan erori gabe. Emaitza teknika eta natura bateratzen dituen eraikina dugu.

Wadden Sea Centre Vester Vedsted herriaren bazterrean dago, honek padurarekin topo egiten duen ertzean. Eremua, Danimarkako parke nazionalik handiena, lauena eta hezeena dena, etengabeko aldaketan bizi da, itsasaldiak geografia birdefinitzen baitu urrats bakoitzean. Kokapen hau milioika hegazti migratzaileren atseden gunea da Afrika hegoaldetik Siberiako tundrara arte egiten duten bidaian, eta bertako aberastasunak UNESCOren Munduko Ondarearen zerrendan sartzea ekarri zion 2014an.

Eraikinaren kanpoaldeak paisaiaren izaera berezi natural hau islatzen du, non hondartzak, zingira hezeak, dunak eta haizearen aztarna diren haren inspirazioa. Eraikinek bildutako patio babestuan, bestalde, tundra estilizatu bat birsortu da landare espezie erresistenteekin, Siberiako hegaztien hazkuntza lekuetan inspiratuta. Jolastoki natural hau gela eta espazio ludiko bihurtzen da, ikasteko, jolasteko eta naturarekin pixka batean geratzeko leku bat.

Mezu hauek guztiak era ahalik ulergarrienean ekartzeko ideia funtsezkoa izan da lehenengo zirriborrotik, baita espazio guztiak irisgarri egitearena ere. Ume guztiek, salbuespenik gabe, jolasteko eta esperimentatzeko aukera izan behar dute, eta honegatik, hondar-kutxa gurpil-aulkian sartzeko modukoa da, eta “hondar-ontziak” altuera egokian daude mugikortasun murriztua duten haurrek parte har dezaten. Ibilbide guztiak lauak eta etenik gabeak dira, gurpil-aulkian dabiltzanak ur ertzeraino iritsaraztea ahalbidetuz. Aldi berean, eremu guztia legarrezko bidezidor irisgarriez eta egurrezko plataformez inguratuta dago, jolas eta jarduera txikiak proposatuz.

Barnealdean, erakusketek eta bisita gidatuek ateak irekitzen dizkiote ikusezin geratu ohi den munduari: bizitza eta heriotza istorioak, migrazioarenak, egokitzapenarenak eta tradizioarenak. Hegaztiak borborka elikatzen dira Waddeneko lautadetan indarrak berreskuratzeko. Han beren oturuntza partekatzen dute fokekin eta, modu gizatiarragoan, antzinatik itsasoko aberastasunak aprobetxatu dituzten arrantzale eta biltzaileekin. Erdi Aroan maskorrak birrindu egiten ziren morteroa egiteko, eta XVI. mendean gatza bilatu zen itsas ohean. Ingurunearekiko harreman horrek bere horretan dirau gaur egun, baina eraldatuta: Wadden Sea-k hondarrezko lautaden eta marearteko lohien hedadura etengabea osatzen du, Herbehereetako eta Alemaniako tarteekin batera.

Zentroak turismo jasangarria ere lantzen du, leku berezi hori ezagutzeari uko egin gabe kontserbatzeko bidea dela ulertzen baita. Arduradunek, kontzientziaz, bisitariei informazioa ematen diete, eta antolatzen diren bisita gidatuak unibertsitateetako ikerketekin batera diseinatzen dira, hauen ibilbideek foka kumeen edo beste espezie batzuen gaineko inpaktua minimizatzeko birdiseinaturik.

Wadden itsasoa gogorra eta basatia da, baina era berean ahula eta zaurgarria. Wadden Sea Centrek ez du natura domestikatu nahi; ulertzen eta babesten irakatsi nahi du. Bisitariak etxera oroigarri materialik gabe itzultzen dira, baina esperientziaz eta jakinduriaz beteta: paisaia hau begiratzen eta ulertzen ikasteko esperientzia, gure aztarna arinenak bakarrik utzita.