Lasturko baserri batean jaioa da Josune Arakistain (1996), Süne. Bertako plazan pasodoble bat dantzatu ostean imajinatzen ditugu Itziarko Txitxarro diskotekarako joan-etorrian ibilitakoak, “bakalao” musikaren garai gorenean. Jasotako herentzia diskotekero hori islatuz, “Txitxarro” izeneko abestia sortu du Sünek “Amaineman” diskoan. Irratietan zein parranda giroan ezinbesteko bat, disko bereko “Kantauri”, “Hori bai” edota “Lau korapilo” kantuak bezala. Musikariak Itziarren hartu gaitu, udako goiz lainotu batean. Bertan bizi da orain, zurrunbilo eta enbata artean lasaitzen laguntzen dion atmosfera herrikoian.

Musika du ofizio, ikasketaz biologoa bada ere. Irakaskuntzako masterra ere egin zuen, DBH eta batxilergoan irakaslea izateko. Unibertsitate garai hartan sortu zuen Huntza talde ezaguna lagun kuadrilla batekin. Harmakada bat eman zuten elkarrekin, trikitia eta erromeria arrakastaz plazaratzen. Ibilbide hura eten zuten 2024an, eta Arakistainek bakarkako bideari ekin zion, Süne izenarekin. Trikitia eskuetan, tradizioa eta teknoa uztartu ditu. Musika elektronikoa izan delako, nolabait, tradizio edo behintzat jaiotzen ikusi duen eskualdearen historiaren parte bat. Pozik dago abiatutako bidearekin, labarretan lasai ibiltzen ohituta dagoenaren irribarrearekin aitortu digu. Eta gaineratu du bere buruari amain ematen jarraitu nahi duela. Gehiago jakin nahi izan dugu bere ahotik.

Agenda topera daukazu uda honetan. Zer moduz zaude? Ondo. Aurrekoan nonbait idatzi nuen bezala, kaosa eta lasaitasuna elkartzen saiatzen.

Eta kaos horretan, «Amaineman» diskoaren bira betean, nola sentitzen zara? Oso ondo. Egia da ikusi dudala, nik ere bai, ez naizela berria mundu honetan, asko ikasi dudala azken urte hauetan. Nola egituratu dudan kontzertuen dinamika eta nola egituratu dudan urtea. Oso gustura nago horrekin. Kaos horretan nahiko lasai nago.

Badago, hortaz, Josunek urte hauetan guztietan egin duen ibilbidearen isla bat momentu honetan. Bai, eta ikasketa prozesu bat. Eta oraindik asko daukat ikasteko. Baina, bai, oso gustura sentitzen naiz biran, lantaldearekin ere bai... Jo eta su nabil, egundoko kontzertu pila ematen ari naizelako; baina, aldi berean, ez daukat neke sentsazio hori, eta ona da oraingoz.

Huntzarekin ia hamar urte aritu eta gero egin duzu jauzi berri hau. Nolakoa izan da honaino ekarri zaituen prozesua? Gogorra izan da, batetik fisikoki, lan guztia nire gain dagoelako. Behin baino gehiagotan esan izan dugu eta beste musikari askorekin komentatu izan dugu, askotan ez garela musikariak. Sare sozialak eramaten ditugu, merchandising-a eramaten dugu, hitz egin behar dugu gure managerrarekin nola egituratu bira guztia, diskoak egin, diseinatzaileekin hitz egin, bideoklipak egin, kontabilitatea eraman, fakturak... Askotan gara dena, musikoak izan ezik. Sarritan jarri behar izan naiz pentsatzen, ostras, kantuak egitea da berez nire lehenengo lana. Horretaz kontziente izatea pixka bat kostatu zait.

Gero bai, mentalki ere egia da Huntza-ren itzal hori eduki dudala eta egin behar izan dudala nire buruarekin lanketa hori. Saiatu ez konparatzen, nire bidea egingo dudala.

Itzal hori kanpotik jarri dizutela sentitu duzu edo zuk zeuk zure buruarekin izan duzun sentsazioa izan da? Gehienbat, nik. Egia da ez naizela Süne-rekin hutsetik hasi, eta horretan suertea daukat. Kontziente naiz Huntza-ren bide horrek eta hori guztia egin izanak ireki didala bidea, nire hasiera “errazagoa” izan dela, jendeak dagoeneko ezagutzen ninduelako. Baina, beste alde batetik, pisu hori eta itzal hori neukan atzetik, eta hor hotz jokatzea kostatu zait, pertsona oso beroa bainaiz.

Erabakia hartzeko garaian ere izan zenuen halako pisurik? Bai eta ez. Gu Huntza-n beste extremo bat ginen, erabaki bakoitza hamar aldiz eztabaidatu behar genuen, eta batzuetan gelditu egin behar ginen erabaki bat hartzeko... Batzuetan oso neketsua egiten zitzaidan. Sei pertsona ginen, oso desberdinak, bakoitza bere iritziarekin... Eta hori nekagarria egiten zitzaidan. Baina orain nik hartu behar dudanean erabaki bat, nik bakarrik... zalantzaz betetzen naiz. Ostras, ondo ari naiz? Ez daukat inor bere iritzia ematen eta desadostasuna agertzen, eta desadostasun horretatik nirekin denontzako ona izango den helburu batera iritsi nahiko lukeenik. Bakarrik nago.

Bertigo sentsazioa? Bai, baina bueno, ikasi dut hori ere. Gaizki egiten badut, «es lo que hay». Hurrengoan zuzenduko dut edo egingo dut hobeto. Ni ere pertsona bat naiz. Askotan deshumanizatzen gaituzte oholtza baten gainean egoteagatik. Eta ez, ni pertsona normal bat naiz.

Esan duzu Süneren hasiera ez zela izan bat-batekoa. Nolakoa izan da prozesu hori, publikoki Süne bezala aurkeztu arte? Oso luzea izan da berez. Lehenengo abestia, “Sunday”, Rikkirekin batera egin nuena, ez dut gogoan noiz sortu nuen. Hori sortu nuen ez niolako kabidarik ikusten Huntza-n, zelako mobida bat guztiz nirea. Modu paraleloan egin nuen, beste izen bat sortu, Süne, eta izen horren babesean egin nuen. Poliki-poliki joan da trantsizio hori ematen.

Sorkuntza prozesu horretan bai egin duzu estiloan aldaketa bat, trikitia elektronika eta teknoarekin nahasiz. Hori nola gauzatu da? Orain “Txitxarro” abestia atera dudala... Itziarren beti egon da Txitxarro diskotekaren herentzia. Eta nahiz eta herri txikia izan, eta nahiz eta tradizioa, trikitia eta herri txikiekiko ditugun topiko horiek guztiak sinistu, Itziarren beti egon izan da guk zentroa deitu izan duguna, gaztetxe moduko bat, orain bota dutena eskola bat egiteko, eta hor beti festetan bakalaoa edo teknoa jarri izan dute. Baina gogorra, gainera. Eta niri betidanik gustatu izan zait, igual beti hori ikusi izan dudalako parrandan hamasei urterekin ateratzen hasi nintzenetik. Hori oso naturala izan da niretzat. Aerobiken ere urte mordoa ibili naiz... [barrez dio]. Nahi edo nahi ez, musika estilo hori beti gustatu izan zait. Avicii-ren fan totala naiz, eta beti jarraitu izan dudan estilo bat da. Paraleloki, trikitia da nire ama instrumentua. Hain natural egin zait hori uztartzea...

Probatzen joan ahala egindako lan bat izan da edo nola izan da sortze prozesu hori? Lehenengo abestia egin nuenean, Rikkirekin, sortu nuen melodia bat; eta egia da gero prozesua arraroa izan zela, distantziatik egin genuelako. “Amaineman” diskorako produktore batekin elkartu nintzen Madrilen, eta komentatu nion buruan neukana, erakutsi nizkion trikitiarekin nituen erreferentziak, eta gero tekno aldetik ze erreferentzietara jo nahi nuen, esplikatzeko ahalik eta bisualen nolako abestia nahi nuen. Gero erakutsi nizkion trikitiarekin sortuta nituen melodiak, eta orduan baseak bilatzen hasi ginen. Berekin batera produktorea izan naiz azkenean. Polita izan da.

Adibidez, “Txitxarro”-ren kasuan, imajinatu, erakutsi nion Kupela-ren abesti bat eta bertako baxu sekuentzia, erromeria estilokoa. Eta nahi nuen erromeri soinu hori erakutsi nion beste tekno abesti baten bonboarekin. Eta esan zidan: «¿Estás segura? Esto es un poco raro» [barre egin du]. Eta nik baietz, hala imajinatzen nuen abestia; eta probatu nahi nuen behintzat.

Badago eramaten uzteko nahi bat, orduan. Amain eman, ez? Bai, eta ikusi zer pasatzen den. Saiatu naiz aterik ez ixten. Huntza-ren hasierako diskoa izango balitz bezala, hain libre sortu genuena, inongo begiradarik gabe. Horrela sortzen saiatu naiz.

Eramaten uzte horretan badaude beste doinu mota batzuk, poperoagoak, «Hori bai» abestian, adibidez, Veintiuno taldearekin kolaborazioan egindakoa. Hori ere espontaneoa izan da? Garbi neukan abesti horretan kolaborazio bat nahi nuela. Oso «amain eman» izan da dena. Gero, egia da «amain eman» izan ez den bakarra izan dela produktorea Madrilen zegoela eta ni hemen, eta bidaia asko izan direla, komunikazioa distantzian zailagoa dela...

Oso luzea izan da prozesua? Ba igual bi urte... Hori ez da oso «amain eman».

Lehen aipatu duzu nola joera dagoen herri txikiak tradizioarekin lotzeko. Trikitiarekin ere hala gertatu ohi da. Zu zeu txikitatik egon zara musikari eta trikitiari lotuta. Nola bizi izan duzu zuk tradizioaren kontu hau? Nik oso natural bizi izan dut trikitiaren mundua. Txapelketetatik hasita. Eta nire ingurua badelako oso tradizionala. Baina alderantziz, adibidez, nire familian ez dago inor musikaria denik. Gero, egia da honetaz asko hitz egin dudala Uxuerekin [Amonarriz], herri txikiek eta trikitiak ez dutela jasotzen askotan behar duten balioa. Kostatu egiten zaigu balio hori ematea. Askotan ikusten da musika “ez kultu” bat bezala. Gutxietsi egiten da. Eta begira bagaudela taldeak trikitiarekin...

Bai, eta hain justu, edozein herritako jaietara joanez gero, erromeria taldeak dira jende gehien erakartzen dutenetakoak. Hori da mobida. Aldi berean popularki hain zabalduta dagoen musika hau eta hain gustukoa dena... igual horrek berak desprestigiatzen du? Ez dakit. Ni oso gustura eta seguru nago egiten dudanarekin, baina badaukat sentsazio hori. Orain Galizian, adibidez, tradizioan oinarritutako talde askok oihartzuna dute. Tanxugueiras, Las Fillas, Caamaño & Ameixeiras... Badago mugimendu bat tradizioa ja ez duena berdin ikusten. Nik uste, Euskal Herrian oraindik gertatzen dela gurea harrotasunez hartzeko konfiantza falta zaigula.

Tradizio horren berrikuntza bilatzen duzu zuk? Ez zait iruditzen ni zerbait berria egiten ari naizenik ere. Balio bera dute Aristerrazuko erromeria batek eta nire kontzertu batek. Inkluso Aristerrazun egiten ari direnari meritu gehiago ematen diot, egia esan.

Pasatu zaizu kontrakorik? Adibidez, jende nagusiagoak kuestionatzea zer egiten ari zaren trikitia beste musika mota batzuekin nashastuz? [Barrez hasi da]. Nire osabak. Lehenengo abestia sortu nuenean, “Iñondik iñoare” sortu nuenean, trikiti txapelketetako garai hartan, erakutsi nuen familian, eta nire osabak, nire aitak... denek orokorrean esan zidaten: «Hori trikitixa-trikitixa ez da». Orain gustura daude eta kontzertuetara etortzen dira.

Ahizpatasuna oso presente dago zure letretan, zure diskurtsoan... Emakume izateak badu bere esanahia oholtzan. Nola bizi izan duzu zuk? Ez dakit adina den edo zer, baina egia da orain fijatzen ari naizela ja adin batetik aurrerako emakume musikariak ez daudela hainbeste Euskal Herrian. Badaude musikariak, baina agian ez hain aktibo, edo ez gizonak bezainbeste. Bai, ari naiz fijatzen, ama izan nahi baldin badut nola jarraitu beharko nukeen... Bada kezkatzen nauen zerbait. Musikatik bizi nahi badut, nola egingo dut?

Baina bazaudete emakume belaunaldi potente bat orain musika eszenan. Bakarka une honetan, esango nuke gehiago etortzen zaizkidala emakume izenak gizonenak baino. Pozten naiz bagoazelako gure territorioa, geurea, aldarrikatzen. Ondo daude oholtzetan emakumeak aldarrikatzen dituzten diskurtsoak, eta beharrezkoak dira. Baina diskurtsoekin bakarrik ez da ezer egiten. Eta gero errealitatean? Niri festibal batean esan zidaten emakumeak falta zituztelako deitzen zidatela. Galiziaraino joan nintzen, zazpi ordu furgonetan, kontzertua goizeko hiruretan... eta antolakuntzako batek hori esateko, kartelerako emakumeak behar zituztela. Ia buelta egin nuen, eta ez nuen egin publikoarengatik. Ni musikaria naiz. Bai, emakumea naiz, baina musikaria naiz. Amorrua ematen dit erakundeek edo antolatzaileek euren burua zuritzeko berdintasunaren diskurtso hori erabiltzea.

Bizi izan duzu inoiz egoera deserosorik emakumea izateagatik? Galiziako momentu hori gogoratzen dut. Ez dut horrelako beste keinurik gogoratzen. Egia da agian burutik ezabatu ditudala.

Bada kezkarako beste gai bat gizartean asko zabaldu dena eta kulturaren arloan ere argitara atera dena, osasun mentalarena. Azkartasunaren eta krispazioaren garaian bizi gara. Zuk nola bizi duzu norbere burua zaintzearen kontzeptua? Ez da batere erraza. Gainera musikaren munduan dena da ja, eta zaila da bertatik bizi nahi baduzu errota horretan ez sartzea. Azkenean, nahi edo nahi ez, dirua behar dugu bizitzeko, eta, errota horretan ez bazara sartzen, askotan ezin duzu musikatik bizi. Eta nire lehen helburua musikatik bizitzea da, muga batzuek arte, argi eta garbi.

Zer sartzen da errota horretan? Dena. Azkartasuna, presente egotea eta ez desagertzea... Errota horrek beti egon behar du martxan. Sare sozialetan egotea, abesti berriak ateratzea, bideoklipak... Nik ez ditut deskantsu oso luzeak egin, baina egin izan ditut geldialdiak, eta gero konturatzen zara, geldituta ere, gero errota hori berriro martxan jarri daitekeela, eta ez dela ezer gertatzen. Baina beldur hori hor dago, irinik ez ateratzekoa.

Zein da, errota horren barruan, zure burua lasaitzeko eta zaintzeko formula? Asko laguntzen dit Itziarren bizitzeak, leku lasai batean. Mendira asko joaten naiz, paseotxo bat egiten dut ia egunero. Kirolak lagundu egiten dit. Askotan, telefono dei bat egin behar dudanean, paseo bat ematen ari naizenean egiten dut. Saiatzen naiz nire hobbieak mantentzen. Uste dut oraindik asko daukadala ikasteko eta bereizteko. Mugikorrera engantxatuta bizi naiz, nire lana delako baita ere. Baina batzuetan ez dut lortzen banatzea lana eta lana ez dena. Jende askok idazten dit mugikorrera, eta iritsi naiz puntu batera, non erabaki behar izan dudan nire telefono pertsonaletik ez erantzutea eta emaila bakarrik erabiltzea. Borde bat bezala sentitzen naiz, baina bestela dena nahasten dut. Nire kuadrillako mezuekin batera ditut kontzertuei lotutakoak, eta horrek batzuetan agobiatu egiten nau. Hemendik, barkamena eskatzen dut erantzun gabeko mezu horiengatik.

Sare sozialak ere zuk kudeatzen dituzu? Hori ere bada une honetan lehergailu bat... Ez dut asko erakusten nire bizitza pertsonala. Erakusten dut, egia da, nahi dudana. Eta gero eta gehiago dosifikatzen ari naiz esposizio hori. Igual nire burua babesteko, ze mezu asko iristen zaizkit ezezagunenak; eta batzuetan oso ondo, baina beste batzuetan mina ematen dute. Distantzia hori edukitzea ondo dago, eta iruditzen zait gero eta gehiago behar dudala. Horrek bere beste aldea dauka, jendeak eraikitzen duelako zure izaera erakusten duzunetik abiatuta.

Askoz hobe zuri zuzenean galdetzea. Nolakoa da Josune Arakistain? Oso espontaneoa; lasaia, baina ez hainbeste. Gero, oso bixia naiz eta asko itotzen naiz gauzak nahi ditudan bezala egiten. Zerbait nahi badut, horra noa itsu-itsuan.

Amain eman jarraituko duzu orduan... Etorkizunaz galdetzea askotxo izango da. Hurrengo elkarrizketa baterako utziko dugu.