Glaukoma taldean ezagutu genuen Juantxo Arakama Biurrun (Tolosa, 1989) askok eta askok, eta bakarkako lehen lana kaleratu du orain, “Venta Aundi”. Diskoan, ordea, gai askori heldu die tolosarrak eta horien inguruko gogoetak plazaratu dizkigu. Lau kantuk askorako eman dezakete eta, are gehiago, horien gaineko diskurtsoa horren garatua denean.

Juantxo Arakama, askok esango zuten itxaronaldi luzea izan dela zuk zerbait kaleratu arteko hau, eta gu ere zain geunden. Halere, zuri ez dizu gehiegi axola horrek, ezta? Halaxe da. Hori da nire nahia. Denborak nik markatzea, eta, gainera, nire lanak-edo entzun nahi dituena horretara ohitzea.

Zaragozako jendearekin batu zara disko hau egiteko eta horrek akaso jokoz kanpo harrapatuko du norbait. Bada, horrelakoa da bizitza. Ypsen duela urte batzuk ezagutu nuen Zaragozako kontzertu batean eta oso harreman ona eraiki dugu. Lardaskan hasi ginen kolaborazio baten harira eta hor hasi zen guztia.

Gainerakoan, Iker Pando izan duzu ondoan, gitarra lagun. Baina beste izen bat ere ageri da, Sergio Lacasia. Esaguzu nor den. Sergio Lacasia, Lacasia de la Musica estudioaren jabea eta arduraduna da, eta bai “M.L.C.”, bai “Venta Aundi” han grabatu ditut. Oso gustura egoten naiz berarekin, bere lan egiteko moduarekin. Nik uste dut oso bat datorrela gure filosofiarekin edo gu berearekin. Eta horixe da Lacasia de la Musica, Huescako hiru biztanleko herri batean dagoen estudioa, “Espainia hustua”-edo deitzen den tokian, Pirinio-aurrean. Grazia egiten dit gureari “musika urbanoa” deitzen diotenean, jakinda zein den hau grabatu den testuingurua eta zein gure musika ulertzeko modua. Hortaz, apunte txiki bat, “musika urbanoa” da popak eta industriak sortu duen termino bat gure musikei “musika beltza” ez deitzeko eta musika beltzean sartzen ez diren artista asko zaku horretan sartu ahal izateko. Musika urbanoa terminoa deuseztatu nahiko nuke nik.

Bai, zeren azkenean datorren tokitik dator eta musika beltza musika beltza da. Noski, adibidez, niri esaten badidate musika urbanoa zer den, bada niretzat musika urbanoa, adibidez, izan daiteke Eskorbuto; hori da musika urbanoa, nire ustez.

«Handsome Izzy» Isidoro Gaztañagari egindako kantua da. La Quiaca hiria horregatik aipatzen da, ezta? Isidoro bertan, Argentinan, hil zelako. Hil zutelako, 1944an. Isidoro Gaztañaga izan zen Ibarran jaiotako gizaseme eta boxeolaria eta kointziditu zuen denboran Paulino Uzkudun boxeolari faxistarekin. Esaten da, testigantzak badaudelako, 1936ko gerran Madrilen egon zela Uzkudun, fusilamendu pelotoi faxistak zuzentzen. Nik uste ez dela kasualitatea herri honetan Paulino Uzkudunen historia eta figura oso ezaguna egitea eta Isidoro Gaztañagarena, berriz, ez. Eta hor badago biografia bat, Isidoro Gaztañagarena [“Isidoro Gaztañaga (El martillo de Ibarra). El boxeador que nunca existio”, Requena: Govi, 2011], eta, gero, Joxemari Iturraldek bien bizitza nobelara eraman zuen (“Perlak, kolpeak, musuak, traizioak”, Pamiela, 2015]. Isidoro Gaztañagari buruz esan izan da errepublikanoa zela, baina nik ez dut uste hainbesterako zenik; hala ere, ziur nago frankismoarekin eta faxismoarekin ez zuela ezer ere jakin nahi. Hor dago bere historia eta pixka bat legenda ere bai, eta La Quiaca heriotzaren sinbolo bezala erabili dut. Diskoa heriotzari buruz hitz egiten hasi nahi nuen.

Eta, bueno, Isidoro Gaztañaga eta Paulino Uzkudun mundu mailan pertsonaia ezagunak, oso ezagunak, izan ziren garai hartan; Hollywoodeko izarrekin-eta erlazionatzen ziren. Lizentzia bat hartu dut abestiaren izenburuan; izan ere, Hemingwayk Isidoro Gaztañagari “Beautiful Izzy” deitzen zion, baina niri silabetan ez zitzaidan sartzen. Orduan, “Handsome Izzy” deitu dut.

Isidororenaz harago, karga politiko handiko abestia da. Bai, eta esango nuke beste guztia aitzakia dela azken barrak sartzeko.

«Jasota nago epelak, ez naizelako epela» diozu, baita amak dena kaka zahar bat dela esanez laburbiltzeko esaten zizula ere. Zer da, amak zuzentasuna gehiago mantentzen duela eta berak esan ezin duena zuk esateko iradokitzen dizula? Ez, badakizu gu, raperoak, obsesionatuta gaudela esaldiak gora eta behera, eta hau nola esan eta bestea nola esan… Halako batean, gogoratzen naiz, festa giroan, amak esan zidala: «Begira Juantxo, benetan, laburtuta esan dena kaka zahar bat dela eta kito».

Eta hala iristen gara Donostiari egurra ematen diozun zatira. «Herria joan zaio giriak etorri diren tokitik»; a zer nolako esaldia. Bai, hori baita gertatzen ari dena edo gertatu dena dagoeneko. Urtebete pasa dut Donostian bizitzen, Intxaurrondon, eta nolabait adierazi nahi nuen urte honetan ikusi dudana. Egia da pena handia ematen didala, eta amorrua ere bai, ikusteak hiri honek izan duela alkate bat hiritarrei beren hirian bizitzea pribilegio bat dela esaten diena. Hori ezin da onartu inondik inora ere eta oso argi erakusten du herri honetako botere faktikoek eta boterean dagoen alderdiak, Eusko Alderdi Jeltzaleak, zer eredu proposatzen duen.

«Lo que no te cuentan de Donosti» foro faxista ere aipatzen duzu. Hori da gertatzen ari dena eta, gainera, boterean dagoen alderdiaren oniritziarekin, nahiz eta akaso faktikoki izan eta ez hain esplizituki. Mugimendu faxista bat badago eta areagotzen ari da, nire ustez. Fokua beti desberdintasun kulturaletan jartzen dute eta ez klasean; nik uste dut hori dela gertatzen ari dena.

Abestiren batean aipatzen duzu ez dituzula urte gutxi. Kolaborazio batzuk-eta egin dituzu, baina zure sorkuntzarik argitaratu gabe urte batzuk igaro dira. Baztertutako ideia asko daude edo geldirik egon zara? Ez, geldirik ez. Gainera, uste dut aurrerago aterako den gauza gehiago ere hor daudela gordeta eta horretan ere lanean aritu naiz, ez bakarrik kaleratu dudan “Venta Aundi” honetan. Hor badago Bilboko Auzokok orain dela gutxi atera zuen disko bat, “Uzta” izenekoa, eta hor kolaborazio bat daukat berarekin. Bada, kolaborazio horretan Auzokok zera esaten du esaldi batean: «Aurrena bizi eta gero idazten da». Hori da nik niretzako daukadan filosofia. Horregatik esan dut nik markatu nahi ditudala denborak eta ez nuke nahi musika egiteak-edo nire bizitza baldintzatzerik; alderantziz, nire bizitzak musika baldintzatzea nahi dut.

Moises No Duerme-rekin ere kolaboratu duzu. Bai, harekin bi egin ditut dagoeneko eta urriaren 24an, Iruñean, eta abenduaren 11n, Donostian, telonero lanetan ibili nintzen berarekin. Ohore bat da erreferente izan den pertsona eta artista honen telonero aritu ahal izatea.

Egun, gutxik esaten du «telonero» aritzea ohore bat dela, zurea bezalako ibilbidearekin. Bueno, baina nik uste dut horrek ez duela ezer esan nahi. Nik egin dezaket ibilbide bat, baina ikusi behar da Moisesek zer nolako ibilbidea egin duen eta nondik datorren eta zenbat eman dion eszenari. Eta, bai, ohore bat da Moisesen telonero izatea.

Beste kantu bateko hitzetan, «Caffe Latte» abestikoetan, «zurrumurruak dabiltza airean esaten dutenak ez diozula zure bandari pagatzen merezi duena» eta halakoak botatzen dituzu. Izen eta abizenekin, gainera, baina ez ditut esango.

Eszenako kideen artean hitz egiten da halako kontuez, baina ez dira hedabideetan zabaltzen. Esaten duzu, gainera, «kasik ez naiz inortaz fio, zer pena». Hau da, askotan zintzotasun falta dagoela salatzen duzu. Baina gauzak diren bezala aipatzeagatik ez luke ezer gertatu behar, ezta? Nik uste dut hori dela egin beharko litzatekeena. Ulertzen dut musika munduan dabilen jendea gero eta diziplina anitzagoetan mugitzen dela, eta asko harritzen nauen zerbait da, nahiz eta hau ez den orain bakarrik gertatzen. Nik uste dut hau beti gertatu dela musikaren bueltan industria bat dagoen momentutik. Adibidez, nik urte asko pasa ditut Durangora joaten, Glaukomaren diskoak aurkeztera eta baita lanera ere: boluntario bezala, geunden kolektiboa ordezkatzen eta abar. Eta ni asko harritzen nintzen zeinen gutxi hitz egiten zen musikaz musikarien artean Durangon. Eta hori sintomatikoa da. Orduan, bai, zintzotasun falta dago eta gainera iruditzen zait askotan triunfalismoetan erortzen garela, gure zilborrari gehiegi begiratzen diogula, gure kultura dela la hostia eta ez dakit nik zer. Eta batzuetan, akaso, etxea barrutik pixka bat garbitzea ez legoke gaizki, zeren hemen ere industria bat dago eta industria hau manejatzen duten enpresen helburua beti da irabazi ekonomikoa. Orduan, ze puntutaraino gara libreak, zein puntutaraino libre, gure artea edo gure espresioak benetan libreki eta alienaziorik gabe sortu ahal izateko?

Beste barra batean diozu: «Zureak ez dira fanak, bezeroak dauzkazu, Euskadi Tropikal honetako udaletxe batzuk». Hori, zer da, artistei edo bulegoei zuzendutako mezua? Edo denei? Denei, denei. Lehen ere komentatu dugu. Urte askoan, eta seguruena ere orain gertatuko da, nire ustez burbuila bat egon da Euskal Herrian eta talde asko bizi izan dira bertan udaletxeek pagatzen zieten cache-ei esker. Ni ez naiz esaten ari erakunde publikoek kultura babestu behar ez dutenik, baina iruditzen zait momentu askotan oso puztuta egon direla talde askoren cache-ak, eta herriko plaza guztietan ikusi ditugula diru kantitate handiak kobratzen.

Euskaraz eginda dagoena ezin dela kritikatu ere esaten duzu. Putzuz putzu zabiltza. Bueno, bada sar dadila bakoitza nahi duenean. Euskararen kontua guk lehenagotik ere atera izan dugun gaia da eta iruditzen zait musikan bereziki kritika falta handia dagoela. Ulertzen dut euskaraz egiten dena babestu nahi izatea eta gure hizkuntza ez dagoela beste hizkuntzen mailan babesa izateko orduan eta hori dena, baina beste alde batetik iruditzen zait beste edozein hizkuntzatan erosiko ez genituzkeen proiektuak erosten ditugula. Eta konbentzituta nago hau kaltegarria dela gure kulturarentzat, exijentzia maila minimo bat eduki behar dugulako. Erreferenteak-edo direnek eta proposamenak egiten dituztenek ez badute kalitatezko proposamenik egiten, jendeak ez du euskarazkoa entzungo eta beste gauza batzuetara joko du.

Oraindik ez dizut galdetu. Juantxo Arakama izenaz aurkezten zenuen zeure burua eta orain Monsieur Lecrêpe izenarekin badaramazu denbora bat. Zergatik aldaketa? Begira, rapero askok egin duenaren justu kontrakoa egiten nabil. Ohikoa izaten dena da aurrena raperoak bakarkako ibilbide bat egitea, klasikoagoa esan dezagun, oinarriekin eta, eta gero ja banda bat sortzen dute. Eta nik justu alderantziz egin dut; aurrena banda bat egin nuen, Glaukomarekin, eta orain jarri naiz rapa bere horretan egiten. Kolaborazioetarako-eta urteak neramatzan izen hau erabiltzen; orduan, erabaki nuen bakarka gauzak ateratzen nituenean ez nuela Juantxo Arakama bezala aurkeztu behar neure burua. Izen hauxe hartu nuen eta gustatzen zait.

 

«L1» abestian ETB1 eta ETB2 aipatzen dituzu eta hau gehitu: «Eskaini zidaten ura ‘no me la bebí’». Hau zer da, zerbait eskaini zizutela? Bai, telebistatik askotan etorri dira eskaintzak, sukaldaritza programa batean parte hartzeko edota talent show batean aritzeko… Hor badaude musika munduko pertsonaia batzuk parte hartzen dutenak, eta, bueno, niri ere iritsi zitzaizkidan eskaintzak horietan parte hartzeko. Jaso zuten erantzuna, ezezkoaz aparte, izan zen horrelako formatuen erabat kontrakoa naizela eta kulturaren kontrakoak iruditzen zaizkidala.

Bai? Zergatik? Talent show bat? Hasteko, normalean talent show-etan beste artista batzuen abestiak kantatzen direlako. Hau da, ez dira inoiz saritzen benetan originalak diren artistak. Beti saritzen da nolabait industriaren markoetan-edo sartu den jendea eta zokoratzen da benetan kultura sortzen duen jendea; abangoardista dena, arriskatzen duena, bere kontzertuetara lau katu joaten direnak eta, hala ere, beren proiektuarekin eta beren printzipioekin aurrera jarraitzen dutenak… Eta, nire ustez, horrelako show guztiz faltsuak ikusaraztea ez dago ondo. Gainera, ematen den mezua ere okerra da: Hemen esfortzua handia da eta, behar den talentu minimoa baldin baduzu, agian irits zaitezke ez dakit ze arrakasta mailara. Mezu hori gezurrezkoa da eta jende askok sinistu egiten du, eta, nire ustez, oso kaltegarria da. Horri gehitu kultura edo artea edo musika arrakasta lortzeko bide bat bezala enfokatzen dutela eta horrek, nire ustez, ez dauka inolako zentzurik eta kaltegarria da.

Gaur egun, gainera, aipatu ditugunez gain, ez dago musikarien bueltako saio propiorik telebista publikoan. Instagramen reel-ak egiten tontoen pare eta kito. Ez dugu musikaz hitz egiten.

Mikrofono baten aurrean jartzeak duen arduraz ere hitz egin diguzu «Venta Aundi» diskoan. Mikrofono baten parean jartzeko aukera ez dauka edonork. Orduan, aprobetxatu eta taxuzko gauzak esan, edo ez dakit nola esan, ez esan txorakeriarik. Aprobetxatu aukera mikrofono bat daukazunean.

Denbora, hortaz, zurea da. Bai, noski, noski. Eta apunte txiki bat egin nahi dut; hasteko denborak-eta markatzen ditudala esatean, ez dela egoismo hutsagatik. Nik entzule bezala ere artista bati eskatzen diodana da sudur puntan jartzen zaiona egin dezala denbora guztian, niri gustatu edo ez; hori da exijitzen diodana. Gero ikusiko dugu zer gertatzen den.

Era berean, esan nahi nuen diskoa ia plataforma guztietan egongo dela, hain zuzen ere batu natzaiolako Israelen kontrako boikot kanpainari. Denok dakigu Spotify-k zenbat diru inbertitzen duen, astakeria bat, Gazako genozidioan erabiltzen diren armak sortzen dituzten enpresa batzuetan. Hortaz, nik hau toki guztietan esango dut eta ez naiz nekatuko: hau ez dut egiten koherentzia ariketa bat bezala, nik ez dut izan nahi munduko antisionistena, hau ez dut egiten kontzientzia garbitzeko. Badakigu beste plataforma batzuk ere ziur asko genozidioa finantzatzen ari direla; inor ez dago garbi hemen. Badakigu ere zer esplotazio eredu diren, zer gutxi ordaintzen dieten artistei eta hori dena. Ados, baina oraintxe bertan boikot kanpaina baten aurrean gaude eta boikot kanpaina baten funtsa da, hain zuzen, arrakasta edo ospe handiena duten plataforma hauek presionatzea. Eta Spotify da mundu osoan gehien entzuten den plataforma. Monopolioa dauka. Orduan, boikot kanpaina nik uste dut norabide horretan doala, presionatzean eta benetan Spotifyri beldurra ematen dion jarrera edukitzean. Eta jarrera hori bertatik ateratzea da. Badaude beste plataforma pila bat, modu librean eta zuzenean deskargatzeko ere jarri dut, gorengo kalitatean eta hori dena. Baina hori esan nahi nuen, ez dela koherentzia ariketa bat, baizik eta, bueno, momentu zehatz batek eskatzen duen jarrera zehatz bat.

Horregatik, mundu guztia animatzen dut bere musika Spotifytik kentzera eta, gainera, hori lau haizeetara aldarrikatzera, boikot kanpaina batek, ahalik eta mediatikoena izan behar duelako eta presioak haiengana iritsi behar duelako.