Muharraqen, Bahreingo hiriburu zaharraren bihotzean, udal autobus geltokiaren parean, eraikin berezi baten albo estuak atentzioa ematen du. Hormigoi gorrixkako horma baten gainean, argiz betetako sabai lau handi bat flotatzen nabari da. Handitasun irrika biziko plan baten proiektu gakoa da eraikina, hiriko ekonomiaren funtsa izan zen perla-industria zaharrari balioa emateko asmoa duena. Bisitarien zentroa Valerio Olgiatiren proiektua da.

Eraikina UNESCOren Munduko Ondare izendatutako hiru lekuetako bigarrenean dago, Bahreinen, Muharraqeko hirigune historikoan. Hiriak bere eginkizun politiko eta ekonomikoa gertuko Manamari utzi behar izan dio, baina ekialdeko hiriburu zahar baten izaerari eusteko gai izan da. Perlen Ibilbideak itsaso zabaleko hiru ostra-haztegi eta uhartearen puntan dagoen gotorleku zahar bat biltzen ditu, baita hamazazpi eraikin historiko ere, monumentu gisa babestuak eta behar bezala zaharberrituak, multzoa osatuz bisitarien zentroarekin batera.

XX. mendearen bukaerako petrolio gorakadak Persiar Golkoko ibaiertzeko estatu txikiak beren lehengo bizimodutik erauzi zituen, dolarrez beteriko etorkizun zalantzagarri batera bideratuz. Ordura arte, historiak alboratuta zeuzkan, politika globaletik at zegoen existentzia bat zeramaten, harik eta energia fosilen goseak erabaki global handien erdigunean jarri zituen arte.

Besteak beste, leherketa ekonomiko honek Muharraq hiria eraldatu zuen. Antzinako perlen arrantza eta merkataritza zentroa desagertu egin zen, itsasoarekiko harremana lur mugimendu izugarriek lurperatu zuten literalki, eta bere kostalde irregularra ezabatu zuten hainbat erreiko errepideekin ordezkatuta. Hiri garatuago baten metafora. Leku horiek UNESCOren Munduko Ondarearen zerrendan sartzea faktore erabakigarria da, Bahreinen estrategian bere ekonomia eraldatzeko, 2030 urtera begira.

Arkitekturari dagokionez, iragan loriatsu hartako aztarnak ezaugarritzea eta ulertaraztea da erronka nagusia. Valerio Olgiatiren bisitari-zentroa testuinguru horretan soilik uler daiteke. Inguruan daukan horma altuko aurrealdetik eraikinera sartzean, forma irregularreko sabai batez estalitako azalera zabal eta luze bat agertzen da. Berez, zutabez eutsitako estalki laua da, dorre lirainek zeharkatua eta bao pentagonalek zulatua. Ekialdeko herrialde askotan barrualdeak modu naturalean aireztatzeko eta freskatzeko eraikitako antzinako dorre eolikoen interpretazio modernoa da, argi eta garbi.

Estalkia lurraren mailatik hamar bat metro gorago dago. Irekidura pentagonalak gainazalean ebakitzen dira. Hala ere, sabai horrek ez du eraikin bat estaltzen, eta aireztapen dorreek ere ez dute eraikin baten barrualdera eramaten. Irekidurek eguzki izpiak etengabe zoladurara iristea besterik ez dute ahalbidetzen, nolabait teatrala den argi eta itzalen eredu liluragarriak sortuz. Bere inguruan, bereziki zabala den espazio guztia hormigoizko horma altuez inguratuta dago. Ia leihorik gabeko blokea da eraikin gisa interpreta daitekeen bakarra. Bi isuriko teilatua duten eraikinen forma dauka, baina, eroritako monolitoa legez, etzanda dago. Harrigarria bada ere, albo batera jartzen da eta gailurraren lerroa luzatzen du ertzean, pieza motibo eskultoriko bihurtuz.

Barrualdean, dorre eolikoak zutabe meheagoekin tartekatzen dira, hormigoiz zolatutako gainazal lauaren gainean ilara zuzenetan jarriz. Bat-batean, aurriak edota erortzear dauden eraikinen zatiak ageri dira, ostra-haztegietan ohikoak diren harrizko horma luzeak. Lursailaren gainerako azaleran harlangaitzezko pilareak altxatzen dira, zati bat zurezko piezekin txarrantxatuta. Seguruenik markesinak edo merkatu tradizionala sostengatzeko funtzioa izango zuten.

Kontzientzia. Kontu handiz kontserbatutako hondakin hauek ez dira benetan zaharrak, baina mezua begi bistakoa da denontzat. Aurreko hiri finkapenak eta sakoneko indusketa fisikoak iraganeko estratifikazioen kontzientzia adierazten dute eta, aldi berean, herentzia historikoari balioa ematen diote.

Edozein aipamen arkitektoniko ukatzeak ematen dio eraikinari esanahi berezia. Ezagutzeko moduko elementuz betea, arkaikoa, baina erreferente gabeziarekin. Bisitariek hemen egin dezaketena edo egin beharrekoa ulertzen saiatzera bultzatzen ditu egituraren izaera anbiguoak. Indeterminazioak Muharraqeko biztanleek oraindik aurkitu eta esperimentatu ditzaketen aukerak zabaltzen ditu. Oro har, obra Olgiatik teorizatutako arkitektura ez-erreferentzialaren adibide bat da, bere hartatik kanpo ezertara igortzen ez duen arkitektura.

Bisitarien zentroa Muharraqeko hirigune zaharretik nabarmentzen da. Inguruko beste edozein eraikin baino ezagunagoa da, eta ez dago argi plaza estali bat besterik edo eraikin oso bat den. Irekia eta babestokia da aldi berean, baina ez dauka trenkadarik, murruek eta ateek argi eta garbi mugatzen duten arren. Arkaikoa eta garaikidea da, nolabait; zaharra eta berria. Bahreingo biztanleentzako agertoki ireki bat, non etengabe aldatzen ari den mundu honetan leku berri bat aurkitu nahi duen, iragana ahazturan utzi gabe.