«Itxaropena badago. Horri eutsi behar diogu beti»

Pediatriako espezializazioa eginda, «sekula» ez zuen onkologiaren bidea hartzea pentsatu. Umeen kasuan ordea, «mundu bat deskubritu» zuela onartzen du Nagore Garcia de Andoin (Donostia, 1976) medikuak. Hamar urte igaro dira geroztik. Donostia Ospitalean une gogorrak bizi dituztela onartzen du, baina alaiak ere bai, umeak sendatzen direnean, adibidez. Kasuen %80 dira horiek.

Leuzemia, garuneko minbizia eta linfomak dira haurren minbizirik ohikoenak. Egoera gogor hauekin egiten du lan egunero Nagore Garcia de Andoin medikuak eta Donostia Ospitaleko pediatria onkologikoko lantaldea osatzen duten profesional guztiek.

Arlo psikologikoaz galdetuta, gurasoengan albisteak sortzen duen «inpaktua» aipatzen du, umea oso txikia bada ez baita larritasunaz ohartzeko gai izaten. Erruduntasuna, kontsulta lehenago egin ez izana edo «zergatik niri?» omen dira erreakziorik ohikoenak. Semea edo alaba gaixo duten gurasoei, ordea, babes osoa eman eta baliabide guztiak eskura jartzeaz gain, mezu positiboa helarazten diete: umeen kasuan, minbizien %80 sendatu egiten dira. «Itxaropena badago, eta horri eutsi behar diogu beti –dio sendagileak–. Oso kasu gutxitan planteatzen da hasieratik bizirauteko aukerak oso urriak direla». Zentzu horretan eransten du sendatzen saiatzea «oso garrantzitsua» dela: «Ondoren gurasoentzat sekulako karga da saiatu ere egin ez zirela pentsatzea, sentitzea. Zama hori gainean ez eramatea ezinbestekoa da heriotza dagoen kasuetan bereziki».

Muturreko egoera hauek arrastoa uzten dute profesionalengan; halere, psikologikoki inork ez ditu prestatzen. Hutsune bat sumatzen du hor. Hamaika bider eskatu dute zerbitzu hori. «Denborarekin prestatzen ditugu geure buruak, eginaz, alegia».

Izan ere, nahiz eta gurasoak eta umeak pazienteak izan, eta tratua profesionala izan arren, gizatasun handia behar da eta nahitaez «eraikitzen saiatzen zaren horma gainditu egiten da. Kasuetan bete-betean inplikatzen gara. Tratamendu motzena lauzpabost hilabetekoa da eta zenbaitetan bi urte egoten dira; beraz, harreman estuak egiten dira. Senide guztiak ezagutzen dituzu. Neurri batean, horren parte izatera pasatzen gara». Guraso batzuekin harremanak kalean jarraitu egiten du, solasaldi labur bat, esker oneko hitzak eta «beste bat arte». Beste hainbatetan, gurasoek ospitalea utzitakoan eten egiten dituzte lotura guztiak, «nahiz eta prozesua ondo joan. Gogoratu ere ez dute egin nahi, eta hori ere ulergarria da», dio.

Lantalde handi baten kide da Garcia de Andoin. Jose Javier Uriz medikuaz gain, erizain talde finko bat izatea lortu dute, soilik onkologian ibiltzen dena. Hau azpimarratu egiten du, «pazienteentzat aurpegiak ezagunak egitea oso garrantzitsua» delako. Eguneko tratamenduak edo analisiak egiteko eguneko ospitalean dagoen erizain eta laguntzaile taldea ere finkoa dela goraipatzen du.

Sisteman hobekuntzak egon direla aipatzen du. Hamar urtetan garapen argia ikusi duela berresten du, eta pozgarria da. Adibidez, umeak lehen adinaren arabera solairu ezberdinetan banatuta egoten ziren. «Denak batera jartzea lortu dugu, baita profesionalak beti berdinak izatea eta eguneko ospitalea etengabe irekita egotea ere; lehen kontsulta edo zerbitzu jakinetarako soilik zabaltzen zen. Beharretara egokitu gara», dio.

«Izugarri» hobetu den beste atal bat sendatzeko modua da. «Gaur egun ez da kontuan hartzen bakarrik sendatzea, baizik eta ondo sendatzea, alegia, alderdi pila bat aintzat hartzen dira. Epe luzeko kontrako efektu gutxienak bilatzen dira, adibidez. Garai batean ez zen inor kezkatzen kimioarekin antzua gelditzeko arriskuaz. Nerabe den mutilari jasoko duen tratamenduak antzutasuna eragiteko arriskua badago, gero erabilgarria izan daitekeen esperma izozten zaio etorkizunean aita izan nahiko balu». Tamalez, nesken kasuan prozesu hau «zailagoa» dela onartzen du «ebakuntza txiki» baten modukoa delako eta askotan kanpora eraman behar delako hartzen zaion obario zatia. «Tratamenduarekin hasteko presa badago, ezin da itxaron», azaldu du.

Hobetu den beste atal bat zaintza aringarriena da, «gaizki doazen kasuetan» eta ahal den neurrian ere umeek etxean lo egin dezatela bilatzen da, alegia, ospitaleko egonaldia ahalik eta motzena izatea, «errutinarekin ahal den neurrian jarrai dezaten».

Haurrek eta nerabeek bizimoduaren erritmoa ahalik eta gutxien gal dezaten hezkuntzari dagokionez eman diren urratsak ere aipatzen ditu. Garai batean, Garcia de Andoinek dioenez, haur bati minbizia diagnostikatzeak ikasturte bat edo bi galtzea suposatzen zuen, horrek zituen ondorioekin. Gaur egun ospitaleak irakasle batzuk ditu haur eta nerabeei irakasgaiak emateko eta egonaldia luzerako izango dela aurreikusten denean, Hezkuntza sailaren bitartez etxez etxeko irakasleak jartzen zaizkio gaixoari erietxean edo etxean. «Umeei asko laguntzen die horrek normaltasuna mantentzeko. Azterketak egiten dituzte, beren klasekideek bezala, hartara parean mantentzen dira eta sendatzean haiekin bueltatu daitezke».

Gizarte bezala ere hobetu garela iritzi dio. Egun «ez dago taburik». «Jendeak uste du kasu gehiago daudela eta ez da zuzena. Ezberdintasuna zera da, hitz egin egiten dugula. Lehen jendeak minbizia zuen eta nolabait esatearren ‘gizartetik desagertu’ egiten zen. Beldurra, ezjakintasuna, mito faltsu asko zegoen… Familia eta ume horiek haiekiko tratua berdin-berdina izaten jarraitzea nahi dute. Laguntzeko modurik onena gauzak normaltasunez ikustea eta hitz egin ahal izatea da», eskatzen du. Hor kokatzen du eskolatan egin daitekeen lan garrantzitsua.

Eta lana gogorra izan arren gogobetetzen du, eta pozak ere izaten ditu. Gaixoak sendatu eta koxkortuta bisitan bueltatzen direnean, unibertsitatean hasi direla jakitean edo paziente izandako nerabe bat aita izan dela jakitean.