Minen biktimen gorakadak alarmak piztu ditu berriro

Pertsonen aurkako minen erabilerak eta horiek ezabatzeko garbiketa lanen finantzaketaren beherakadak biktimen kopurua handitu zuten 2024an: 1.945 hildako eta 4.325 zauritu erregistratu ziren mundu osoan, gehienak zibilak eta horietako asko haurrak, «Landmine Monitor 2025» txosten berriaren arabera.

Birmanian, Ukrainan eta munduan zehar piztuta dauden beste gatazka batzuetan pertsonen aurkako minak erabiltzeak eta minak kentzeko finantzaketa murrizteak, biktimen kopurua handitzea eragin zuen 2024an, atzo zabaldutako txosten batek ohartarazi zuenez.

Pertsonen Aurkako Minak Debekatzeko Nazioarteko Kanpainak (ICBL) argitaratutako “Landmine Monitor 2025” txostenaren arabera, iaz 6.279 pertsona zauritu edo hil ziren 52 herrialde eta eskualdetan minen eta gerrako lehergaien hondarren ondorioz.

Txostenak salatu zuenez, zibilak -erdiak haurrak- munduko biktimen %90 dira. Biktimen guztizko kopuruari (1.945 hil ziren iaz) 500 gehitu zitzaizkion aurreko urtearekin alderatuta, eta 2020tik izandako urteko balantzerik okerrena da.

Horrela, “Landmine Monitor” informeak zehaztu zuen «biztanleria zibilak ondorioak pairatzen» dituela; izan ere, «minatutako eremuak garbitzeko jarduera humanitarioaren nazioarteko laguntza murriztu egin da».

TRATATUETATIK AT

Erakundeak nabarmendu zuenez, «duela 25 urtetatik baino gehiagotik indarrean dagoen pertsonen aurkako minen nazioarteko debekuaren alorrean ere aurrekaririk gabeko erronkak sortu dira», NATOko bost herrialdek ituna utziko zutela iragarri baitzuten martxoan.

Zehazki, Ottawako Ituna 1999tik dago indarrean; 166 herrialdek sinatu zuten, eta pertsonen aurkako minak erabiltzea, biltegiratzea, ekoiztea eta transferitzea debekatzen du. Gainera, biktimei laguntza ematera, minatutako eremuak garbitzera eta armategiak suntsitzera behartzen du. Aipatzekoa da AEB, Txina eta Errusia bezalako potentziak ez daudela sinatzaileen artean.

Orain, gainera, «bost estatuk uko egin diete tratatuetatik eratorritako betebeharrei, baina ebidentziak erakusten du, minak erabiltzen badituzte, hamarkadak eta baliabide izugarriak beharko direla kutsatutako lurrak garbitzeko eta biktima berriei laguntzeko. Horiek, gainera, pertsonen aurkako minen erabileraren ondorioak pairatuko dituzte gatazka amaitu eta askoz geroago», adierazi zuen erakundeak. «Itunaren arauak zuzeneko mehatxupean daude, Estonia, Finlandia, Letonia, Lituania eta Polonia erretiratzeko prozesuan baitaude, itunaren 20. artikuluaren arabera», dio ICBLk.

UKRAINAKO GERRA

Biktimen kopuruaren gorakada, hein handi batean, itunekoak ez diren herrialdeetan erabilitako minek eragin zuten, hala nola Birmanian, Sirian, Errusian eta Ukrainan.

Txostenaren informazioaren arabera, Errusiak pertsonen aurkako minak «modu intentsiboan» erabili zituen Ukrainan 2022ko otsailean gerra hasi zenetik. Hala, Kievek gailu horien 300 biktima inguru erregistratu zituen iaz.

Erakundeak, ildo horretan, salatu zuen Kievek pertsonen aurkako minak erabiltzen dituela, eta horiek fabrikatzen ariko liratekeen Ukrainako enpresa eta partikularrak ere aipatu zituen. Gainera, Ukraina itunaren aplikazioa bertan behera uzten saiatzen ari da gatazka armatuan parte hartzen duen bitartean, «eta hori legez kanpokoa da».

NON ERABILTZEN DIRA MINA GEHIEN?

2024ko azaroan eta abenduan, Ameriketako Estatu Batuek pertsonen aurkako minak bidali zituzten Ukrainara, eta, nahiz eta ituna sinatu ez, 1992tik debekatuta zuen horrelako armak esportatzea, luzamendu baten arabera.

Birmanian -gerra zibil baten ondorioz suntsitua- izan zen munduko biktima gehien 2024an, bigarren urtez jarraian, 2.029 zauritu edo hildakorekin, iazko biktima kopuruak bikoizteraino. Herrialde horrek, Indiak, Errusiak eta Hego Koreak -ituna sinatu ez duten estatuak- «ekoizteko gaitasun aktiboa dutela dirudi», salatu zuen txostenak.

Siria, 1.015 biktimarekin, bigarren herrialde kaltetuena izan zen iaz, Baxar al-Assaden Gobernuaren erorketaren ondoren biktimen arriskua «gero eta handiagoa» dela ohartarazten duen txosten baten arabera. Izan ere, kasu askotan armamentu horrekin kutsatutako lekuetara itzultzen dira desplazatuak. Damaskoren atzetik dago Afganistan, 624 biktimarekin. Kanpainaren arabera, gutxienez 57 Estatu eta beste lurralde batzuk pertsonen aurkako minez kutsatuta daude, gehienak Afrikan, Asian eta Ekialdeko Europan. Adibidez, aurten, Thailandiak mina hauek bi herrialdeen arteko mugan erabiltzea leporatu zion Kanbodiari, eta praktika hori Iranen eta Ipar Korean ere gauzatu da.

Kolonbian eta Sahararen hegoaldeko Afrikako hainbat herrialdetan, estatukoak ez diren talde armatuek pertsonen aurkako minak erabili zituztela salatu zuen txostenak. Bestalde, Marshall Uharteek ituna berretsi du eta Tongak aurten egin du bat kanpainarekin.