Zer da ekonomia zapatila askatuak eta motxila gorri bat daramatzagunean? Zer da langabezia ikastolatik atera eta pilotako entrenamenduaren aurretik txokolatea ogi artean jaten duen haurrarentzat? Zer dira borroka sindikala, zer globalizazioa, zer krisia?

Buzodun langileak dira, sirena hotsarekin fabrikara sartzen direnak, edo burua normalean baino makurrago daramaten gorputz hautseztatuak, edo pankarta bat errepide ertzean zintzilik, “Cementos Rezola” kartel zikinduaren ondoan “Intelcementi Group” distiratsua… Historia kaleetan idazten da, baina irakurtzen ez dakien haurrarentzat zeinuak baino ez dira, jolasak. Hemen paseatzen ginen gu, ez ginen Kontxara joaten, Zurriola ez genuen zanpatzen, geratu gabe joaten ziren kotxeei begira pasatzen genituen ordu geldiak, joan joan eta joan beti autoak, beti Donostiara, beti postalera.

Fabrika baten ondoan igaro genuen haurtzaroa, bere metalezko hesi eta kutsadurapean jolasten ginen. Gerora ikasi genuen hain polit ikusten genuenaz lotsatu egin behar genuela; eskua zikindu duenak esku zikindua ezkutatzen duen bezala. Jostailu erraldoi bat zen guztia guretzat; hormak ukitzen genituen, arropak hautsez zikintzen genituen aspaldi zuri izandako baranda okertuan eserita, tarteka gortina zuriren bat mugitzen zen gure gainean. Oraindik ez zen okuparik sartu “Etxe handia” deitzen genionean.

Beste herrialde batzuetako langileak hasi ziren iristen gerora, beste hizkuntza bat hartu zuten espaloi hauek. Husten eta uzten joan ziren etxeak; urteak dira leiho horiek zabaldu ez direla, urteak apurtutako pertsianak betazal minduen moduan zintzilik daudena. Autorik ez da geratzen oraindik ordea. Umetatik gustatu izan zait imajinatzea nolakoa zen barruko bizitza, nola zintzilikatzen ziren arropak fabrikara begira, nola gauez bakarrik zabaltzen ziren leihoak errepideko hautsak etxea jan ez zezan. Gerora hitz berriak ikasi genituen, “alokairua” adibidez, edo “hipoteka”, edo “kreditua”, ume batek erabili ezin dituen hitz zikindu horiek, ahoan sartu ezin diren hitz metalezko horiek, txanponak eta trenetako heldulekuak bezala. Eta beste hitz batzuk ere isildu ditugu geroztik, “okupazioa”, edo “alokairu soziala” eta halakoak.

Baina denborak hitzak jaten ditu eta gose da hala ere; hondeamakina baten forma dauka denborak, hondeamakina baten hortza zorroztuak, eta metalezko teilatua jan dio umetan hain erraldoia zen, hain betikoa zirudien etxeari; eta jan dizkio hormak, leihoak, pertsianak, sofak, mahaiak eta gose da oraindik, ez da asetzen hautsak errepidea estali duen arren, urteetan ezkutatuta egon diren leiho atzeko itzalak erakutsi nahiko balizkigu bezala ari da jaten; beti hor egon zena ordu gutxian eroriko da lurrera eta hondakinak geratuko dira lurrean, kamioiak etorriko dira denak eramatera laster eta inor ez da gogoratuko “Okupazioa” dioen pankarta zuri hori leiho horretatik zintzilik inoiz egon zenik, “etxebizitza” hitzari “bizitza” noiz kendu zioten ahaztu zitzaigun moduan.

Altzak ez du bihotzik, ez altzariek oroimenik: apurtutako sofa marroi hori gogoratzen ote da gainean esertzen zirenez?, ba ote daki alfonbra gorri horrek zer gordetzen zuen azpian?, irrati beltz zahar hori akordatuko al da Pantxoa eta Peioz? Etxe zaharrak botatzen ditugu haiekin lotsatuko bagina bezala, garai berrientzat zaharregiak, zikinegiak, hauskorregiak, hormigoizkoegiak balira bezala; etorbide distiratsuak eraikiko ditugu, bide-gorri bat hemen eta belar pixka bat han gure haurrak biharko bizikletetan pasea daitezen, sekula beste ezer egon izan ez balitz bezala. Haizeak eraman du pankarta zuria, aurki bukatuko dute hondeamakina gosetiek beren lana. Gu ere okupak gara gurea ez den denbora arrotz honetan; etxetik botako gaituzte noizbait, eta etorbide berriak ez dira gutaz akordatuko. •