Unai Fernandez de Betoño
Arkitektoa

Jabegoa eta gainbalioa bereizi

Pasa den otsailaren 12an eta 13an hainbat kontu interesgarri entzun ziren Donostiako Carlos Santamaria zentroan (UPV/EHU), Donostiako Udalak, Arkitektoen Elkargoak eta Arkitektura Eskolak antolatutako Agora hirigintza kongresuan. Bereziki, lurzoru puska baten jabe hutsa izateagatik aberatsa bilakatzeko Espainiako Estatuko ohitura zabalduarekin apurtzeko beharra. Horretarako, bereizketa sinple bezain eraginkor bat ezarri beharko litzateke jabegoaren eta hirigintza gainbalioaren artean. Dagoeneko oso barneratuta daukagun arren, urbanizagarri sailkatutako partzela baten jabe izateak berez ez lukeelako zertan ekarri aberats bihurtzeko eskubide automatikorik.

Esandako bereizketa gauzatzeko modu bat litzateke urbanizazio prozesutik eratortzen diren gainbalioak bestelako proportzio batean banatzea. Akaso, aldrebes: gaur egun Udalek gainbalioen %10-15 soilik eskuratzen badute, %85-90 jasotzea. Edo, beste aukera bat litzateke, gainbalioen ehunekoekin jolastu barik (horrek azkenean gehiago eta gehiago eraikitzea bultzatzen baitu), jabe pribatuen eraikigarritasun lukratiboa kopuru jakin batera mugatzea, eta, kopuru horretatik gorako eraikigarritasun guztia (gehiago eraikitzea beharrezkoa izanez gero), zuzenean Udalaren ondarera igarotzea.

Frantziako Estatuan bada higiezin espekulazioaren aurkako antzerako mekanismo bat XIX. mendetik, «préemption» delakoa, Administrazioarentzat tanteo eskubide bat dakarrena, eta ohiko desjabetzea baino eraginkorragoa dena. Préemption tresnaren bidez Administrazioak ez baitu zuzenean esku hartzen lurzoruaren jabegoan (desjabetzeekin gertatuko litzatekeen bezala), baizik eta lurzoruaren salmentan, hura erosteko lehentasuna ematen diolako. Salerosketaren prezioa, gainera, ez du saltzaileak nahi bezala ezartzen, etorkizuneko mozkinei begira: Estatuaren ondarea kontrolatzen duen France Domaine zerbitzuak baizik.

Eta Frantziako beste mekanismo interesgarri bat da 1975ean ezarritako Plafond Légal de Densité edo Dentsitate Sabai Legala, zeinak, arestian esandakoaren harira, eraikigarritasun gehienezko bat ezarri baitzien partzela guztiei: 1 m2/m2 (1,5 m2/m2 Parisen). Kopuru horiek 1983an bikoiztu baziren ere, muga argi bat ezarri zioten lurzoruaren jabeak lortutako gainbalioari, muga horretatik gora udal tasa bat ordaindu behar delako. Alegia, partzela jabearena izanda ere, eraikigarritasun guztia ez da (musu truk) berea.

Ez da harritzekoa halako neurriak gauza publikoaren alde apustu egiten duen Frantzia bezalako estatu batean egotea. Izan ere, espainiar lurraldea ez bezala, frantses lurraldea frantziar guztien ondare komuna da, legez (Hirigintza Kodea, L110 artikulua). Espainiako Estatuan, ordea, jabe pribatuari eman zaio urbanizazio prozesuaren ekimen nagusia, Francok 1956ko Lurzoruaren Legea egin zuenetik, eta, horrela, hirigintza plangintza haren mozkinak ziurtatzeko aseguru edo berme bat baino ez da. Izan beharko litzatekeenaren aurkakoa. •