Amerikar ametsaren bila Estatu Batuetara iristeko migratzaile askok bizia arriskatzen duten bitartean, Gabriel Zaratek Kaliforniako San Diegoko bizitzaren kostu altutik ihes egin zuen eta Mexikoko Tijuana mugako hirira joan zen bizitzera.

Duela lau urtetik hona, txiletar jatorriko estatubatuar honek muga zeharkatzen du egunez San Diegon lan egiteko, atzerritarren ingeleseko irakasle gisa, eta gauero Tijuanara itzultzen da.

«Tijuanako bizi-kostua da arrazoi handienetako bat. Kalifornia baino askoz merkeagoa da», dio berak. Gainera, «mexikarrak maite ditut, mexikar janaria», gehitu du 38 urteko irakasleak. Gainera, Latinoamerikako beste leku batzuetan ere bizi izan da hainbat urtez.

«San Diegon, hilean 1.275 dolarreko estudio batean bizi nintzen. Hemen erdia ordaintzen dut gutxi gorabehera», dio bere auzokide Mike Rachfalek, 36 urtekoa eta bera ere ingeleseko irakaslea San Diegon, nahiz eta eskola gehienak urrunetik ematen dituen Tijuanatik.

Haiek bezala, gero eta estatubatuar gehiago Mexikora joaten dira bizitzera, eta han bizimodu merkeagoa aurkitzen dute. Joera horrek gentrifikazioa pizteko eta mexikar askoren erosteko ahalmenari eragiteko arriskua dakar, ordea.

Tijuana higiezinen prezioa gehien igotzen ari den Mexikoko hirietako bat da: %10,7 aurtengo lehen hiruhilekoan 2021eko epe berarekin alderatuta, Estatuko Hipoteka Sozietate Federalaren (SHF) arabera.

«Gure bezero eta bisitarien %80 baino gehiago estatubatuarrak dira», Kalifornia Behereko Higiezinen Profesionalen Estatuko Kontseiluaren arabera, Tijuana estatu horretakoa baita. «Erosten dituzten ondasunen batez besteko prezioa 270.000 dolar ingurukoa da. Jabetza bera AEBetan kostako litzatekeena baino hiru aldiz baxuagoak dira gure prezioak», azpimarratu du Ruth Sastre SHF erakundeko presidenteak.

«Welcome to Tijuana»

«Welcome to Tijuana / tequila, sexo y marihuana»: Manu Chao musikariak bere izaera horrela laburbildu eta 25 urtera, ia bi milioi biztanleko hiri hau Mexikoren isla da.

Abegikorra, dinamikoa, maitagarria, baina baita bortitza ere: mila hilketa baino gehiago izan ziren 2022an bakarrik, gehienak kriminalen arteko liskarren ondorioz.

Baina segurtasuna «hiri handi guztietan bezala da: beti daude leku batzuk besteak baino latz edo konplexuagoak», dio Zaratek.

Rosarito hirian, Tijuanatik gertu dagoen Ozeano Bareko gune termal batean, 70.000 biztanleetatik 10.000 eta 12.000 artean estatubatuarrak dira, Jesus Rincon Vargasek, eraikuntzaren tokiko ganberako presidenteak, dioenez. «Duela hamar urte inguru hasi zen», gaineratu du, etxegintzaren boom-ari buruz ari dela.

Guztira, 1,6 milioi estatubatuar bizi dira Mexikon, erregistro ofizialik ez daukan Ameriketako Estatu Batuetako enbaxadaren arabera. Europarrak bezala, sei hilabetez egon daitezke bertan turista bisa soil batekin.

Kultura atsegina

Mugaldea ez da estatubatuarrak erakartzen dituen gauza bakarra. Pandemia hasi zenetik, Mexikoko hiriburuak "nomada digital ugari" jaso ditu Cristina Sancen lanerako espazio konpartituak alokatzen dituen WeWork enpresako bozeramailearen arabera.

«Mexiko Hiriak klima paregabea du (...) Gainera, hiri kosmopolita da, garapen handikoa, start-up eta enpresa handiak daude», gehitu du.

«Mexiko atari moduko bat da hedatu nahi duten enpresentzat», uste du Brian McDonaldek, duela urtebete baino gehiago Oklahomatik Mexikoko hiriburuan bizitzera joan zen estatubatuarrak. «Oso kultura atsegina da», gehitu du 34 urteko software garatzaileak.

Kirsty Hall 23 urteko eskoziarrak ere "DF" aukeratu zuen –Distrito Federal, hiriburuaren garai bateko izena–, San Frantziskoko enpresa berri batentzat urrunetik lan egiteko. «Edonora joan naiteke hemen oinez, edo bizikletan joan naiteke; gaur lanera patinetan joan naiz. Garraio publikoa zoragarria eta oso merkea da. Jendea oso abegikorra da», goraipatu du gazte europarrak.

Atzerritarrek erdialdeko auzoak (Erroma, Kondesa, Juarez) gurtzen dituzte, bizitzeko oso atseginak baitira beraien parke, zuhaitzez betetako kale eta XIX. mendeko eraikinekin. 2022ko lehen hiruhilekoan, etxebizitzen prezioak %6,4 igo ziren Mexikoko haraneko metropolialdean, SHFren indizearen arabera.

Estatubatuarren migrazioari edo inflazioari egotz dakioke hori? «Nomada digitalen aurkako aurreiritziak zeudela entzun izan dut, baina ez ditut inoiz jasan», dio Blazej Mosinskik, «finantza arrazoiengatik» San Frantziskotik Mexikora joan zen poloniarrak.

Urte hasieran, estatubatuar batek Twitterren argitaratu zuen: «Egiozue mesede bat zuen buruari eta egin lan urrunetik Mexiko Hirian. Benetan magikoa da».

Bere mezu xaloa, gerora ezabatu zena, barregarri utzi zuten mexikar askok sare sozialetan, garraio publikoaren pilaketa eta irailaren 19ko lurrikara gogora ekarrita.