Kolonbian 100.000 familia baino gehiago ari dira gertuko pertsonaren baten bilaketa luze eta nekezean, herrialdeko hilerri eta hobietatik giza aztarnak ateratzen dituzten bitartean, sarri identifikatzeko zailak izaten direnak.

«Indarkeriak eta denboraren joanak pertsonen nortasuna ezabatzen dute, eta horrek azterketak zailtzen ditu», azaldu du Carlos Antonio Murillo Auzitegi-Medikuntzako forentse zerbitzuko zuzendariordeak. Igarotako denborak dakarren oztopoari Kolonbiako gatazkaren berezitasunetako bat gehitu behar zaio: hiltzaileek biktimak mutilatzen dituzte, beren krimenen arrastoa ezabatzeko.

Txikitutako saihets-hezurrak, femurrak, garezurrak eta beste gorputz atal batzuk Bogotako Auzitegi Medikuntzako eraikinera iristen dira, eta han garbiketa-prozesu bat egiten zaie, nazioarteko protokolo zorrotzei jarraituz.

Lan konplexua

Heldu baten eskeletoa 206 hezurrek osatzen dute, horietako 22 garezurrekoak direlarik. Egitura horren zati batzuk heltzen dira laborategietara eta auzitegiko medikuak puzzlea muntatzeari ekiten diote orduan.

Identifikaziorako azterketa antropologikoak eta odontologikoak egiten dituzte, besteak beste, sexua, adina, garaiera eta biktima kolpe edo tiro baten ondorioz hil ote zen zehaztea helburu. Ondoren, DNA laginak hartu eta profil genetikoa konfiguratzen dute, Desagertuen Profil Genetikoen Bankuan gordeta dauden 60.000 pertsona baino gehiagoren erregistroekin alderatzeko.

Bankuan «identifikatu gabeko» beste 8.000 gorpu daude, informazio faltagatik entregatu ezin direnak eta gordailuetan jarraitzen dutenak. «Bankua desagertutako senideen bila dabiltzan pertsonen informazio genetiko guztia administratzeko, antolatzeko eta kudeatzeko aukera ematen digun tresna informatikoa da», azaldu dio Efe agentziari Carolina Giraldo administratzaileak.

«Identifikazioa alderaketa lanetik abiatuta egiten da. Telebistan ikusten dena ez da egia, ez da lagin bat hartu, aparatu batean jarri eta bertan izena eta telefono zenbakia ikustea», gaineratu du Giraldok. Bankuaren arazo nagusietako bat da desagertuengandik ateratako datuak, gehienak gatazkaren biktimak baitira, konparatzeko eta identifikatzeko nahikoa datu ez dauzkatela.

Izan ere, pertsona batzuek ez dute laginik hartzerik nahi profil genetiko bat sortzeko, bai Estatuarengan konfiantzarik ez dutelako, bai eta talde armatu bateko kide izan zen norbaitekin lotu ditzaten ez zaielako interesatzen ere, oraindik gatazka-eremuetan bizi direlako eta errepresaliak jasateko arriskua dutelako.

Desagertutako senide bat duten pertsona guztiek lagin genetikoak eman ditzatela lortzea litzateke egokiena, baina oraingoz «hori ez da horrela», dio Murillok, eta laginak biltzeko kanpainak egiten ari direla azaldu du. «Ez da auzitegien eskarmenturik ezagatik, ezta instituzioen ardurarik ezagatik ere, baizik eta ez daukagulako zerekin alderatu; horretarako oso garrantzitsua da profil genetikoen bankua», azaldu du.

Bidea egiteke

Desagertutzat jotako Pertsonak Bilatzeko Unitatearen (UBPD) arabera, Kolonbian 104.606 pertsona daude baldintza horietan, eta zifra aldatu badaiteke ere, «unibertso hori oraindik eraikitzen ari delako». Horietatik 89.782 desagertuta daude oraindik, eta 14.824 aurkitu eta identifikatu dira.

UBPDk, izaera humanitarioa eta ez-judiziala duen erakunde ofizialak, 746 gorpu eman dizkio Auzitegi Medikuntzari, identifikatu eta senideei entregatzeko, baina erakundeak ezin izan du asko aurreratu, eta dozena bat gorpu baino ezin izan ditu identifikatu.

Institutu Forentsearen ardura da indarkeria-mota guztien biktimak identifikatzea. Hori dela eta, 30.000 nekropsia inguru egiten ditu urtean, eta beste 300.000 biktimen balioespena egiten du. Zoritxarrez, askotan, duela 20 urte baino gehiagoko hildakoak zeregin zerrenda luze bateko azken puntua izaten dira.

«Batzuetan ez daukagu hatz-markarik erkaketa egiteko, hortzak askotan hondatuta egoten dira eta egituren profila degradatzen doa», dio Murillok. Era berean, ehun bigunak kaltetzen dira eta «hezur-ehunak bakarrik geratzen dira, horiek ere, denborak aurrera egin ahala, degradatu egiten direlarik informazio genetikoa galduz», azaldu du.

Prozesua amaitzeko, Auzitegi Medikuntzaren ziurtagiri bat ematen da. Ziurtagiri horretan, biktima identifikatzen da, haren gorpuzkiak familiari entregatzeko, senidea nola hil zen adierazten duten datuekin. Horri esker, desagerpenak eragiten duen ziurgabetasun-zikloa ixten da.