Ile gorriak preziatuak, gurtuak, beldurgarriak eta barregarriak izan dira zenbait garai eta kul- turatan. Asko dira haien inguruan sortu ziren mito eta kondairak. Erdi Aroan, esate baterako, emakumeak sorgintzat jo eta sutan erretzen zituzten. Kolore gorria suarekin lotu zen, eta hau gaizkiarekin, infernuarekin. Gaur egun mistizismo honek indarrean jarraitzen du. Herrialde batzuetan zorte txarra ematen duten ustea dago, beste batzuetan, aldiz, guztiz kontrakoa.