Kartzelan sartu ninduten egunean Miguel Bonasso oroitu nuen, hark gatibutzari buruz idatzitako errelato epikoa. Kanpoko argi laranjak barroteen itzala marrazten zuen sabaian. Preso egoteaz harro nengoen, preso egotea zer zen liburuengatik baizik ez nekien, eta liburuak oroitzapen ederren gordailu dira beti. Mario Benedettik “Primavera con una esquina rota” liburuan idatzi zituen gutunak buruan bueltaka nituen: alabari, emazteari, aitari... eta haren leinuko sentitzen nintzen, ondratu, martiri, sendo, arrazoizko, gogoangarri. Carabanchel auzoko zaratak heltzen ziren tarteka, eta hantxe nengoen neu, aurreko presoren batek ohe azpian utzitako GARA zahar batzuk, eta neure bakardade ezti hura. Ez dago preso egotea bezalakorik norbere buruarekin mintzatzeko. Esaten dute atea dela ixten dena, gorputza dela preso dagoena, baina preso dagoen lehen gauza erraietatik haragoko zerbait da. Ordutik 22 urte igaro dira, bizitza erdi bat, baina orduko hura izaten segitzen dut ezinbestean: botere abstraktu eta erruki gabeko baten menpeko. Jada ez dut, ordea, orduko harrotasuna, kontzeptu kolektiboa delako, eta harrotasun arrasto oro desagertu da geure kaleetatik. Primo Leviren Auschwitzeko testuen irmotasuna oroitzen dut: min aitortu baten hitz sosegatuak. Historiak dagokizun tokian jarri zaituen jakintza lasaigarria. Guk ez daukagun hori.