Tenperaturen etengabeko igoera, bero boladak eta antzeko muturreko gertaeren maiztasun handiagoa, itsasoaren mailaren igoera... klima aldaketak 1970etik 2023ra arte Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan izan duen eragin zehatza aztertu du Lakuako Gobernuak, Ihobe sozietate publikoaren bidez eta Euskalmet-Euskal Meteorologia Agentziaren laguntzarekin argitaratutako ‘Klimaren Egoera Euskadin’ lehen txostenean.

Hori Euskalmetek egindako erregistroei esker izan da posible, 30 urte baitaramatza datuak biltzen, Lurra Behatzeko Europar Batasuneko Copernicus Programak eskaintzen duena baino zehaztasun lokal handiagoarekin.

Txostenak nazioarteko eta eskualdeko datu zientifikoak sintetizatzen ditu, orain arte lurraldean klimari dagokionez ikusitako aldaketen ikuspegi integrala emanez, eta etorkizunerako proiekzio klimatikoen analisiekin osatzen ditu, horri esker, datu zehatzagoak eta tokiko errealitatera egokituak izateko.

1970etik, EAEko tenperatura 0,3 °C igo da hamarkada bakoitzeko. 2022. eta 2023. urteak izan ziren erregistratutako beroenak. Txostenak bero boladen maiztasuna eta iraupena igo direla nabarmentzen du. Hamarkada bakoitzean, 1970etik, egun bero eta oso beroak, non batez besteko tenperaturak eta maximoak anormalki altuak diren, eta gau beroak, non tenperatura minimoak ere anormalki altuak diren, sei egun igo dira.

Udako egunei dagokienez, tenperatura maximoa 25 ºC-tik gorakoa izan duten lau egun gehiago egon dira hamarkada bakoitzeko. 2022. eta 2023. urteak 75 egun bero baino gehiago izateagatik nabarmentzen dira, 2020an erregistratutakoak 20 egun baino gehiagotan gaindituta, azken hori egun bero gehien izan dituen hirugarren urtea izanik.

Bero boladen egun kopurua bikoiztu egin da: 1970-2000 aldian 4 egunekoa zen, eta 2014-2023an ia 9koa. Beroaldietan erregistratutako batez besteko tenperatura maximoak ere gorakada bat erakusten du. Ekitaldirik luzeena 2003an izan bazen ere, hamabi-hamahiru egun arteko iraupenarekin, 2022an gertatu zen bero bolada gehien, aurrekaririk gabeko urtea izanik, hogeita hiru egun baino gehiagoko bero boladekin. Datu horiekin batera, egun hotzen eta izotz egunen murrizketa dago.

Itsas mailaren igoerari dagokionez, 2,5 mm igo da urtero 1993tik. Bresteko mareografoak, hau da, Bizkaiko Golkoko Bretainiako hiri horretan denboran zehar itsasoko uraren maila erregistratzen duen tresnak, 20 cm baino gehiagoko igoera erakusten du azken bi mendeetan, XXI. mendean igoera nabarmenarekin.

2050. urterako itsas maila 26 cm igotzea aurreikusita dago, eta 2100erako 51 eta 100 cm artean. «Mehatxu garrantzitsua» da hori, kontuan hartuta EAEko biztanleen %60 inguru kostaldeko udalerrietan bizi direla eta, kalkuluen arabera, 2100. urtean 40.000 pertsona bizi daitezkeela urak har ditzakeen eremuan, agertokirik okerrenean.

Bizkaiko Golkoko itsasoaren azaleraren tenperaturari dagokionez, 0,25 ºC inguru igo da hamarkada bakoitzeko. 2023an, anomaliek 1 °C-ko atalasea gainditu zuten, 1991-2020 epealdiarekin alderatuta. 2023an kostaldean itsasoaren azaleraren batez besteko tenperatura inoiz erregistratutako beroena izan zen.

Egindako euriari dagokionez, txostenak ez du joera argirik aurkezten, baina 1989a urterik lehorrena eta 2013a euritsuena izan zirela adierazten du. Halaber, muturreko prezipitazioen maiztasunean ez da aldaketa esanguratsurik ikusten.

Beroketa globala eragiten duten gasei dagokienez, txostenak gogorarazten du EAEn berotegi efektuko gasen emisioak %33 jaitsi direla 2005etik, Euskadiko Trantsizio Energetikorako eta Klima Aldaketarako Planaren helburuekin bat etorrita. Hala ere, garraioaren sektoreak, 1990etik, emisioetan %135eko igoera izan duela adierazten du.

Joana Egiluz Babes Zibileko sailburuordeak adierazi duenez, «aspalditik ikusten dugu aldaketa nabarmenak gertatzen ari direla klima-aldaketarekin lotutako fenomeno meteorologiko kaltegarrietan, eta, horren ondorioz, hainbat tresna sortu eta garatu behar ditugu, horrelako egoera larrietan sor daitezkeen kalte berriak minimizatzeko gai direnak. Horregatik, ezin dugu ahaztu administrazio gisa dugun erantzukizuna Euskadiko behaketa sarea mantentzeko eta hobetzeko. Tokiko kalitate daturik gabe, ezinezkoa da klima-aldaketak planteatzen dizkigun erronkei behar bezalako ezagutzarekin heltzea, ezta alerta goiztiarreko sistema egokiei eustea ere, hori baita gure egunerokotasunean funtsezko tresnetako bat».

‘Klimaren Egoera Euskadin’ txostenak agerian utzi du erronka klimatikoei aurre egiteko egokitzapen eta arintze neurriak ezartzen jarraitu eta indartu beharra dagoela, eta erakundeen, enpresen eta herritarren arteko lankidetzaren beharra nabarmendu du «etorkizun erresiliente eta jasangarriagoa lortzeko».