Euskara Aurrera-ren manifestazioa babestu eta deitzen duten hiru lagunen testigantzak bildu ditugu, gaur Donostian batuko den aberastasunaren lagin gisa. Omar Diop prest dago euskara Senegaleraino eramateko. La Furia Erriberako lur idorra iraultzen ari da. Eta Unai Irigaraik Nafarroako Unibertsitate Publikoa euskalduntzeko borrokaren altxorrekin amaituko du karrera.

Omar Diop: «Kanpotarrei ere euskara zer den esplikatu nahi nieke»

Omar Diopek 26 urte ditu, Senegalgo Baffoul herrikoa da eta Ondarroako euskara petoan mintzatzen da. 14 urterekin Berriatura bizitzera etorri zenean ez zekien euskara zer zen. Behin, osabarekin telebista ikusten ari zela, hau esan zion: «Telen entzuten dudana eta eskolan entzuten dudana ez da berdina. Orduan esan zidan euskaraz egiten zuela berba jendeak. ‘Bai ala bai ikasi behar dut’, erabaki nuen. Ondarroako Zubi Zahar ikastolan graduatua atera nuen eta euskara klaseak hartu nituen Txomin Aramaio eta Aintzane Arrietarekin».

«Txomin AEK-ko irakaslea da, eta berak esan zidan euskaltegira joateko. Matrikula ordaindu zidan. B2 atera nuen. Ondoren, goi mailako ziklo bat egin nuen arrantza eskolan».

«Gogoagaz eta ahalegin pixka bategaz dena aurrera atera ahal da»; hori du filosofia. «Asko kostatu zitzaidan hasieran; errealitate oso ezberdinetan bizi gara Senegalen eta hemen. Baina lagunak egindakoan dena askoz errazagoa izan zen. Futbolak ere asko lagundu dit hizkuntza ikasteko».

«Hondar ahoak»-en aktore

“Hondar ahoak” telesaileko aktore gisa ezagutuko du Omar aunitzek. Txintxua Filmsek Ondarroako Udalean galdetu zuen ea senegaldarrik ezagutzen zuten euskaraz zekiena. «Deitu zidatenean lotan nengoen. Ez nekien brometan zebiltzan ala ametsa zen».

«Bizitzak egin didan erregalurik onena izan da. Orain Ermuko antzerki tailer batera joaten naiz. Korrikako bideoa eta spotak egin ditut… Beti nago prest aukerak aprobetxatzeko», dio. «Momentuan fabrika batean nabil, hozkailuentzako panelak egiten, gustura».

Berriki Zornotzako Lauaxeta ikastolan hitzaldia eman zien ikasleei, euskaraz mintzatzera animatzeko. Hona bere aldarria: «Gustatuko litzaidake kanpotarrei ere esplikatzea euskara zer den, nondik datorren, zelan lortu zuten ikastetxeetan erakustea. Geuk defendatu behar dugu gure hizkuntza, geurea delako».

Senegalen oporretan, “Hondar ahoak” eraman zuen eta eskolan jarri zuen. «Itzuli, eta euskara zer zen esplikatu nien, berba batzuk erakutsi nizkien... Interesatu zitzaien. Oso polita izan zen, ume guztiak galdetzen... Prest nago euskara edonon zabaltzeko».

LA FURIA: «Me gustaría que el acceso al euskara fuera más sencillo y barato»

Sin tener ni idea de euskara, su madre y su padre inculcaron a La Furia (Cascante, 1983) que es vasca. «Me he criado en continuo enfrentamiento identitario. Por llevar la camiseta de la selección de Euskadi me han tirado cigarros encendidos», relata la rapera. Unida a esta identidad vasca, Nerea Lorón Díaz era la hija de la maestra feminista, atea, características discordantes con el contexto. Es algo de lo que está orgullosa y que agradece mucho a su familia.

Su aita es de Tutera. «Cuando era pequeñita montaron la ikastola Argia. Los primeros momentos fueron en una habitación de la peña Beterri, con siete criaturas. Yo era una de ellas», recuerda.

«¿Por qué no me dejasteis allí?», les preguntaba a su ama y aita. Su logística era compleja y salió de la ikastola. Para ella es muy bonito cómo se trasladó esa lucha por el euskara en su familia a la lucha por el euskara en la escuela pública de la Ribera Navarra: «En Cascante se consiguió. La última vez que estuve se me saltaban las lágrimas. La euskaldunización va a más».

La compositora vive ahora en Arrasate: «En los lugares en que se habla más euskara a veces me siento excluida. No digo que nadie me excluya. Me jode que por mí tengan que hablar castellano, y mi compromiso es hablar cada vez más euskara, dejar de lado mi orgullo. En Cascante, hablando en euskara con mi criatura también me siento rara». Nunca había escrito canciones en euskara: «He dado el paso cuando he empezado a vivir en euskara. He hecho las cosas orgánicamente, de la manera en que hago todo, con cariño, amor y verdad. Así tengo el euskara en mí, como el feminismo».

En setiembre, en el momento de la escolarización de su hija Jare, su plan es apuntarse al euskaltegi. «Me gustaría que el acceso al euskara fuera más sencillo y más barato», reivindica. «Ahora me voy al castellano con Jare porque no tengo el nivel suficiente», admite.

Por otro lado, dice que «no es la mayor parte de gente, sobre todo son hombres, lo señalo para que reflexionemos: he recibido críticas, por ejemplo por la canción de Korrika. Cuánto cuesta ponerse en la piel de las demás. Cuanta más gente viva en euskara las raíces cogen más tierra y profundidad, las hojas van más arriba. Es la manera de alimentar el árbol».

Unai Irigarai: «Balioak berreskuratzea dagokigu»

Auritzekoa da Unai Irigarai eta Soziologia ikasi du Nafarroako Unibertsitate Publikoan, Iruñean. Karrerako azken azterketatik atera berri harrapatu dugu, pozik. Kontatu digunez, beti euskaraz ikastetik unibertsitatean dena gaztelaniaz egitera pasatzea «aldaketa oso sakona eta latza» izan zen. «Orduan ikasle mugimenduan hasi nintzen, batez ere Euskara Taldean, zuzenki jotzen gintuen gaia zelako».

«Militantzia horrek naizenaren zati handi bat eman dit, ikaste prozesu oso handia izan da. Gure hizkuntzaren borrokak eta Euskal Herri osoko jendea ezagutzeko aukera eman dit. Bizitzaren ikuspegi zabalago bat. Une batzuetan gogorra da eremu erdaldun batean halako borroka bat aitzinera eramatea; gehiengo handi batek paso egiten duela ikusten duzu, baina komunitate baten parte sentitzen zara eta hori oso garrantzitsua da gure borrokarako eta bizitzan izango ditugun erronkei aurre egiteko. Altxor bat da».

Horra Irigaraik Donostiara eramanen duen mezua: «Aunitzetan gazteoi euskararen etorkizuna kolokan egotea egotzi digute, eta gurea baino belaunaldi zaharragoei erranen nieke lekuan leku egiten ari garen lana izugarrizkoa dela eta euskararen egoera edo borroka kolokan dagoela azken hamarkadetan ez direlako euskaldun izatearen eta euskal kulturaren balioak transmititu. Hemendik aurrera gure egitekoa da balio horiek berreskuratu eta inguruan komunitate sendo bat sortzea».

NUPeko Euskara Taldeak bi helburu dituela azaldu digu: euskarazko ikasketak bultzatzea, urtez urte kreditu gehiago lortuz, eta eremu erdaldun batean komunitate euskalduna batzea kulturaren bidez. Ikasturte honetako kanpaldia izan da beren ekitaldien artean oihartzunik handiena izan duena.

«Pandemiak ia gure ekintza guztiak murriztera eraman gintuen, eta euskaraz ikasteko zailtasunak planteatzea eta alternatiba bat eraikitzea garrantzizko ikusi genuen. Barnera begira, ikasleen artean erreferentzia bat irabaztea lortu genuen. Bertze helburu bat zen NUP publikoa denez borroka hori Nafarroa mailakoa izatera pasatzea eta horrekin ere pozik gelditu ginen. Bertze xede batzuk ez genituen lortu. Euskara plan berri bat aurkeztu dute, baina ez du euskara zintzoki lantzen eta ez du ahalmenik betearazia izateko. Guk egitura juridiko bat eskatzen dugu euskara lantzeko, eta hainbat fakultatetako irakasleek ere beharrezko ikusten dute hori. Bestela etorkizunean egoera berean edo okerragoan egonen gara, euskara ez dagoelako babestua».