Ion GARATE
Elkarrizketa
JABI BERASALUZE
Eskalada eta Mendiko Nafarroako Federazioko zuzendari teknikoa

«Debatitzeko edota ideiak partekatzeko mahai bat behar da»

«Harrituta» geratu dira DENAk, Dibertsitate eta Eskalada Nafarroan, eta Nafarroako mendi eta eskaladako kirolen federazioetako arduradunak hilaren 8an Nafarroako Ingurumen Dibertsitate Sailak hartutako erabakiarekin. «Kezka handia» azaldu dute, 2013an antzeko kontu bat gertatu baitzen Etxauriko eskalada gunearekin, itxi nahi zutelarik.

(Leire ORTIZ)

Alarma piztu da Nafarroako zazpi eskalada guneetan. DENAk Dibertsitate eta Eskalada Nafarroan, eta Nafarroako mendi eta eskaladako kirolen federazioek gogor salatu dute Ingurumen Sailak desekipatu nahi dituen zazpi alderdien inguruan hartutako erabakia. Honen gainean lehen eskuko testigantzak jaso asmoz, NAIZ Irratiko mikrofonoetan izan da aste honetan DENA Nafarroakoaren eta, kasu honetan, gainerako eragileen bozeramailea ere den Jabi Berasaluze.

Zergatik desekipatu nahi dituzte gune horiek? Arrazoirik eman al dute?

Ez. Momentuz guk ez dakigu ezer. Baina eskatu dugu. Joan den astean deitu ziguten batzartzeko, justu salaketa moduan atera genuen oharraren ondoren. Hor bai eskatu genuela zergatik hartu dituzten honelako erabakiak, teknikoki zeintzuk diren arrazoiak. Momentuz ez dakigu ezer. Hori izan da beraiek hartu duten neurri bat, baina ez dakigu zergatik hartu duten. Oraingoz ez dugu erantzunik.

Garai batzuetan debekatzen dira gune batzuk, hegaztiak habiak egiten ari direlako. Kasu horietan errespetatzen da. Antza denez, ez da kasua?

Hori da. Duela gutxi, neurtu egin genituen Nafarroan dauden harri zona guztiak, non izango genukeen aukera eskalatzeko. Eta Nafarroako lurraldean bakarrik eskalatzen dugu %6 eta %9 tarteko portzentaian. Hori beti salatu dugu: leku gehienak debekatuta dauzkagu.

Guk ulertzen dugu zenbait lekutan momentu batzuetan ezin dugula eskalatu, eta hori babesten dugu, eta gainera hori indartzen dugu. Sai zuria, ugatza edo arranoa bezalako hegaztiek -babestuta daudenak-, edo bestelakoek, belar txikia bezala, bide batzuen artean habi bat dutela ikusten badugu, guk gure neurriak hartzen ditugu hor, ez eskalatzeko, uste dugulako merezi duela hori babestea.

Ebazpen hori lehen urratsa da. Neurri murriztaile eta zigortzaile gehiago espero dituzue. Aurreikusten al duzue zer etor daitekeen?

Zehatz-mehatz ez dakigu. Azkeneko lau urteetan bitan bakarrik batzartu gara Ingurugiro Sailarekin; ez dute ezer jakin nahi horretaz. Teorian, partekatzeko mahai bat atera behar lukete, gainera legezkoa da, baina ez dute inoiz atera. Guk batzarrak izan ditugu duela hamar urte, bederatzi, zortzi, baina oso puntualak izan dira; eta azkenengo urte hauetan bat ere ez. Eta eskatzen ditugu. Martxoan eskatu genuen azkenekoa. Gipuzkoan dagoen eskalada plangintza antzeko zerbait egin nahi genuen Nafarroan, eta horretarako aurkeztu genuen proiektu bat. Nafarroako Aralar aldean dagoen eskalada gune bat berrekipatu nahi genuen. Eskalada tradizionala da. Batzar horretan esan ziguten hasiko direla jada zigor ezberdin batzuk jartzen. Zergatik? Ez dakigu, baina inoiz ez dugu hitz egin zer egin behar den edo zer ez. Bakarrik orain, bat-batean, bihurtu da kontu punitibo bat. Atzean ez dago legea; ez dakigu ezer horretaz, baina bai jarri direla ikuspuntu horretan.

Oharrean salatzen duzuenez, hartzen dituzten neurriak eta erabakiak aldebakarrekoak dira, ez dituzte eskalatzaileen iritziak eta proposamenak kontuan hartzen.

Ez eskalatzaileenak, ez beste kirol ezberdin batzuenak, eta ez enpresenak. Adibidez, Nafarroako turismo aktiboan dauden enpresek ez dute parte hartzen. Ingurugiroa ez da inorekin bildu zentzu horretan, guk dakigula.

Ba al dago eskaladaren ingurumen eta gizarte inpaktuen ebaluazio motaren bat egiten duen daturik, edo Ingurumen Sailaren erabakietan eragina izan dezakeena?

Momentuz ez du ezer argitaratuta Nafarroako Gobernuak. Duela urte batzuk Ingurugiro Sailak, biologo baten bidez, txosten ezberdin batzuk atera zituen Nafarroan. Baina hori ez zen ikerketa bat izan, errolda bat izan zen. Esan zuen hartu behar zirela neurri ezberdin batzuk, baina horren atzetik ez dago ikerketarik. Guk eskatzen dugu hori. Badaude nazioartean ikerketa ezberdin batzuk, bai estatu mailan, bai eta nazioartean ere, non azaltzen diren zeintzuk diren gatazka handienak. Zergatik desagertzen dira espezie ezberdin batzuk? Batez ere orain tokatzen zaiguna; adibidez, arrokan ibiltzen diren hegaztiak. Bai ikertzen dutela hori eta bai azaltzen dutela hori. Baina ez dago ikerketa berezirik eskaladarekin.

Egia da eskalatzaileok errespontsabilitate bat dugula, horrekin ibiltzen garelako leku berdinetan, eta guk kontuan hartzen dugu hori, eta bai arreta mantendu behar dugula horretan. Baina ikerketetan ez gara agertzen gauza printzipal baten moduan.

Beraz, pisuzko arrazoirik edo argudiorik ez dutela. Eta baldin badute ere, ez dizuetela helarazten.

Gu biologo ezberdin batzuekin hitz egiten ari gara, ingeniari agronomo ezberdin batzuekin, eta ez ditugu ikerketa horiek ezagutzen. Guk urteroko errolda bat eskatzen dugu, ikerketa sakon bat. Oso erraza da sartzea gurekin eskalatzaile moduan, baina oso zaila da, demagun, Iberdrola edo Endesarekin sartzea. Adibidez, sai zuriaren espeziea egoera nahiko larrian da orain munduan, eta Nafarroa da, Europa aldean, lekurik ederrena sai zurientzat. Migratzaileak dira, baina %80 bizi da Bardeetan, eta hor bai dabilela Aramada egunero gora eta behera froga ezberdinak egiten, eta horrekin ez dute ezer egiten. Guk eskalatzen dugun toki ezberdinetan sai zuriak habiak ditu, eta guk babesten ditugu. Guk egin ditugun azken ikerketen arabera, azkeneko 30 urteetan sai zuriak mantendu dira edo poblazioa handitu egin da. Bai, egia da Bardeetan jaitsi egin dela izugarri, baina ez eskalatzen dugun tokietan. Horrekin konfusioa dago, dezente despistatzen gaituzte.

Badirudi oso kontrajarria dela edo beste interes batzuk daudela erabaki horien atzean.

Nik ez dakit beste interes batzuk dauden edo ez, baina bai daudela guztion artean egin ditzakegun beste gauza batzuk; baina oso zailak dira. Ikusi dugu azken 20 urteetan, normalean hauteskundeak gerturatzen direnean, Administrazioak behar duela atera beraiek egiten dituztela gauzak, eta nik uste dut egiten dituztela, baina saldu egin behar dituzte beste gauza batzuk. Oso erraza da bat-batean honelako portada bat ateratzea: “Debekatzen dugu eskalada eta horrekin kezka agertzen dugu inguruarekiko, eta begira nola lan egiten dugun”. Baina hori gezur galanta da.

Adibide moduan, Errekagaitzeta, Itoiz. Hori da desekipatu nahi duten leku bat. Hor ekipatu ziren lehenengo bideak duela 30-40 urte, eta hor leku ezberdinak genituen eskalatzeko. Leku horietan ez zegoen habirik. Horretan ekipatu genituen, eta bat-batean etorri zen Itoiz urtegiarena. Urtegia egiten hasi ziren eta lehortu egin zituzten zona batzuk. Horretarako ez ziren neurtu ingurugiro ondorioak?

Urte batzuk geroago, Pantano de Cola sortu zenean, sektore bat lehertu egin zuten, eta duela urte gutxi desagertu zen. Ingurugiro Sailak baiezkoa eman zion Nafarroako Gobernuari, egiteko lehorketa horiek, eta gune oso bat eraman zuten kanpora. Orain, bat-batean, esaten dute arazoa gurea dela, gu ibiltzen garela horretan. Ostras! Kendu egin duzuela harri zati handi bat horretan, eta gu bakarrik ibiltzen garela noizbait eskalatzen; eta Itoiz momentu oso gutxitan eskalatzen dugun horma da! Ez dugu ulertzen.

Proposamen eta ekintza batzuk azaldu dira. Eta aipatu duzu parte hartzeko mahai bat sortzea. Zure ustez, zein dira neurri premiazkoak?

Nik uste dut lehenengoa dela elkarrizketa. Gainera legezkoa da. Administrazioak gauza bat egin nahi duenean, normalean jarri behar da mahai batean kolektibo guztiekin, eta debatitu. Neurri ezberdin batzuk hartu nahi baditu edozein lekutan, hor dauden agente ezberdinekin jarri behar da harremanetan. Gainera, nik uste dut hau dela interesgarriena gure gizartean, horrela gauza ezberdin batzuk adostu ditzakegu; eta neurriak guztien artean hartzen baditugu, askoz ere errazagoa da gero martxan jartzea eta baliagarriak izatea.

Ikerketak eskatzen ditugu, ez baten iritziak bakarrik. Ikerketen arabera, ikusten badugu hemen ezin dugula eskalatu, ez dugu eskalatuko epe batean; baina guk partekatzea arroka zatitxo bat hegazti batekin, hori posible dela ikusten dugu. Beste leku batzuetan ezin badugu eskalatu, eskatzen dugu ikerketa hori, ea zergatik Nafarroako %90ean ezin dugun eskalatu. Gainera, hori da motor handi bat gure ekonomiarako: enpresak, turismo aktiboa... Herri batzuentzat oso garrantzitsua da.

Zein urrats espezifiko egiteko asmoa duzue?

Alegazioa egingo dugu. Horren ostean, administrazio mugimendu guztiak aurrera eramango ditugu; eta horrek ez badu laguntzen edo horrekin ez badugu ezer lortzen, beste tramite ezberdin batzuekin hasiko gara. Abokatuekin harremanetan gaude. Uste dugu arrazoia dugula. Legea gauza batzuetan aldatu nahi dugu. Ingurugiroa inporta zaigu izugarri, hor ibiltzen garelako. Hori defendatzen dugu eta, gainera, hortaz bizi gara. Saiatuko gara akordio batzuetara iristen. Hitz egiteko, debatitzeko edota ideiak partekatzeko mahai bat behar da.

Aipatu duzu, gauzak ondo egiten ari zaretela, eta ados egongo zinateketela, datuek hala dela erakusten badute, inpaktu bat baduela.

Bai, bai. Guk azken hamar urte hauetan ez dakit zenbat proposamen egin dizkiogun. Guk proposatzen dugu, adibidez, toki batera igotzeko lau bide badaude, bat mantentzea. Aplikazio erraz bat sortzeko proposamena ere badugu, gizarteak jakiteko non eskalatu daitekeen eta non ez, eta zein epetan bai eta zein epetan ez. Badugu zerrenda handi bat proposamenekin, baina momentuz erantzunik ez dugu.

Itxaropenik ba al duzue konponbideak aurkitzeko edo behintzat lankidetza esparru bat ezartzeko?

Hemen denetarik dago. Nahiko optimista naiz eta leiho bat zabalik uzten dut. Egia da ere adiskide batzuk esaten dutela hemen ez dagoela ezer egiterik. Historiari begiratzen badiogu, azken hamar urte hauetan ibili gara jo eta su honekin, eta ez dugu ia ezer lortu. Ez dugu ikusten interesik Administrazioaren aldetik. Baina nik esperantza ez dut inoiz galtzen.

Ba al da aipatu nahiko zenukeen beste zerbait?

Administrazioari esan nahi nioke ez zapaltzeko gure eskubideak. Ingurugiro eskubideak hor daude, guk onartzen ditugu, guk babesten ditugu; baina, bestalde, ere daude gure eskubideak gizaki moduan edo publiko moduan. Hemen bizi gara eta gure eskubideak ditugu; ez dezatela zapaldu hori. Horretarako, oso erraza da akordio batera ailegatzea. Kudeaketak oso errazak dira; gero akordio batera iristea beste gauza bat da, hori agian zailagoa baita. Mahai gainean aukera hori jartzea oso erraza da, eta hori Administrazioak bere eskuetan du. Egiten baldin badu, hor egongo gara eztabaidatzeko, aportatzeko, gehitzeko.