Cambridgeko unibertsitate britainiarreko laborategi batean ikertzen ari diren «hozgarri solidoak», argizaria bezain biguna denak, ezohiko propietateak ditu, berotegi-efektuko gasik gabeko aire girotuen belaunaldi iraultzaile bati bidea irekitzen diotenak.

Gaur egungo gailuetan erabiltzen diren gasek ez bezala, «hozgarri solido» horiek, presiopean 50 gradu baino gehiagoko tenperatura dutenek, ez dute ihes egiten.

Era berean, «energia kontsumoan eraginkorragoak izan daitezke», laburbildu du Xavier Moyak, Cambridgeko Unibertsitateko Materialen Fisikako irakasleak.

Gaur egun 2.000 milioi aire girotu inguru daude martxan munduan, eta planeta berotu ahala horien kopuruak gora egiten jarraituko du. Ihesekin eta energia kontsumoarekin isurketek ere gora egiten dute urtero, Nazioarteko Energia Agentziaren arabera.

15 URTEKO LANA

Duela 15 urte hasi zen Moya «plastikozko kristalen» propietateak aztertzen Cambridgen. Bere mahai gainean zilindro batez koroatutako makina gorri eta gris izugarri bat dago, materialen tenperatura presioaren arabera probatzen duena.

Helburua da industria kimikoak erabiltzen dituen eta lortzen nahiko errazak diren material mota horien artean hozgarririk onenak identifikatzea (hautatutako molekulen konposizio zehatzak sekretua izaten jarraitzen du).

Fenomenoa ikusezina da begi hutsez, baina kristal horiek beren buruaren gainean biratzeko gai diren molekulez osatuta daude. Presio egiten zaienean mugimendua blokeatu egiten da eta energia bero gisa xahutzen dute. Askatzeak inguruko tenperatura jaistea eragiten du. «Efektu barokalorikoa» deritzo.

«Aire girotuaren eskaria nabarmen handituko da 2050erako mundu mailan», azaldu dio AFPri Cliff Elwell Londresko UCL unibertsitateko Eraikuntzako Fisikako irakasleak. Dioenez, solido barokalorikoek gasa bezain eraginkorrak edo eraginkorragoak izan daitezke.

«Baina, teknologia berria edozein dela ere, beti bete beharko ditu oinarrizko baldintzak», esan du, hala nola gailuaren tamaina edo sortzen duen zarata, etxeetan eta autoetan sartu ahal izateko.

MALETA BATEN TAMAINA

Cambridgen egindako ikerketekin batera, Xavier Moyak start-up bat sortu zuen 2019an, garapenean dagoen enpresa bat, Barocal, bere ikerketa-taldearen aurkikuntzak modu zehatzean aplikatzeko.

Enpresak bederatzi langile ditu oraingoz. Azken urteotan 4,5 milioi dolar bildu ditu, bereziki Europako Berrikuntza Kontseilutik, Erresuma Batuak parte hartzen duen Europar Batasuneko programa batetik, eta Bill Gates aberats estatubatuarrak sortutako Breakthrough Energy erakundetik. Aurten 25-30 langile gehiago izango ditu.

Lehen prototipoak maleta handi baten tamaina du. Miniaturizazio miraria izatetik urrun, burrunba handia igortzen du zirkuitu hidrauliko batek kristalez betetako lau zilindroetan presioa handitzen edo gutxitzen duenean.

Baina funtzionatzen du. Hozkailu txiki bat sistemara konektatuta dago, eta barruan dauden freskatze-latak hotz daude. Prototipo hori «oraindik ez da optimizatu, pisuari, bolumenari edo soinuari dagokionez», aitortu du Barocaleko materialen ingeniari Mohsen Elabbadik.

Hala ere, ziurtatu du enpresa hobetzen ari den sistema berriak tamainaz alderagarriak eta gasarekin funtzionatzen dutenak bezain isilak izango direla. Hoztea dute helburu, baina teknologia beroa sortzeko ere erabili ahal izango da.

Florian Schabus zuzendari komertzialaren arabera, «hiru urte barru lehen produktu bat merkaturatzea» espero du Barocalek. Hasiera batean, «merkataritza-gune handietarako, biltegietarako, eskoletarako hozte-unitateak» edo «datu-zentroak» izango dira.

Enpresak konbentzitzeko errazagotzat jotzen ditu Barocalek, hasieran erosteko garestiagoa izango den baina gastuak murriztea ahalbidetuko duen teknologiari dagokionez.