Nik ez dauzkat hogeita hamaika urte. Nik isiluneak dauzkat, galderei ihes egiten zieten begiradak, «helduen gauzak», trapu bat sukaldeko urak bustitako eskuak urduri lehortzen, zerbait ahaztu eta kolpera mahaitik alde egiten duten pausuak eta ikarak eta beldurrak eta hotzikarak, etxeko isiluneetan esne errearen usaina bezala zabaltzen diren sentsazioak, etxeko hormetan itsasten direnak, gauetako linternatxoan, izaretan, arropetan eta, azkenean, begiradetan ere bai. Nik ez dauzkat hogeita hamaika urte, baina ikararen gauak ilargi asko hustu ditu ordutik.

Egiantzak ez du egiarik izaten askotan, bertsio ofizialek ez duten bezala. Egiak marjinetan idazten baitira askotan, edo hitzen artean, edo behera begiratzen duenaren zapatapean. Guk ez genuen GAL ezagutu, baina ezagutu genuen; izenik ez zeukaten izen asko ezagutu ditugu urteak joan ahala; umetan entzundako esaldiak elkarri lotzen aritu gara, memorian collageak osatzen eta pixkanaka osatu dugu nork gure egia. Inork ez zigun bererik kontatzen, gogorregia egingo zitzaigulakoan, zauritu egingo gintuelakoan. Aurpegiak asmatu dizkiegu izenik ez zeukatenei, eta izenak jarri aurpegirik ez zeukatenei. Baina argiak itzaltzen nituenero sentitzen nuen ikara bat, zalantza bat, “zergatik” bat: zergatik hainbeste isiltasun, hainbeste amorru, hainbeste gorroto? Nork eraman zituen, nork torturatu, nork hil? Eta “nork” horrek lo egiten al zuen gauetan, auzokoak agurtzen al zituen igogailuan gurutzatzen zirenean, zer esaten zien haurrei lanetik itzultzen zenean, idatzi al zuen maitasun gutunik sekula, ez ote zuen sekula mundu hobe batekin ametsik egin… Galdera ikurrik gabeko galderak; argien itzalak ezagutzen hasi nintzenean itzal guztiei argiak jartzeko obsesioa piztu zitzaidan. Zapatilak lotzen ikasi nuenean pentsatu nuen bizitza horixe zela: lokarriak hartu eta elkartzea, korapiloak sortzea.

Lotu gabeko korapilo batek ekarri nau gaur hona, zinema areto honetara, ni bezalako hainbesteren aldamenera. Badakit sabela mugituko zaidala, galderak sortuko zaizkidala, baina hemen egon nahi dut, orain dela hogeita hamaika urte egon ez nintzelako. Urteotako isiltasunek ezkutatzen zutena ikusi nahi dut; zerk ikaratu nauen, zerk isilarazi nauen. Egiak ez du egiantzarik izaten ordea. Argirik gabeko itzalak ikusi ditut pantaila batean, nire butaka gorritik, nire iluntasunetik. Esne errearen usaina sentitu dut berriro sudurzuloetatik barrura sartzen, goragalea, aspaldi ahaztuta neukan dardara bat sabelean eta galdera ikur formako korapilo bat eztarrian. Erantzunen bila etorri naiz, baina galderak baino ez ditut aurkitu, sufrimendua. Ikusi nahi dut, baina begiek ezetz esaten didate, gehiegi dela, gogorregia dela.

Zer da egia? Zer da egia fikzioa errealitatea baino sinesgarriagoa denean; zer da egia fikzioen batura bat baino, eta fikzio bakoitza odolez kargatuegi daukagu, amorruz kargatuegi, leloz (ez lemaz soilik) kargatuegi. Egiak ez du egiantzarik, egiak ez du errukirik, egia La Cumbre jauregiko soto beltz bat da, eta poltsa beltzak, elektrodoak, bainera herdoildu bateko ur izoztua, aulki bati lotutako eskuak estutzen dituen plastikozko zinta, ondoko gelako oihuak, ukabilkadak, negarrak, mehatxuak; tortura hizkuntza bat da hitzik gabea, baina belarriak erauzten dizkigu, mihia, sudurra, begiak, eta egia ikusitakoan, ezin dugu ezer gehiago entzun, ikusi, usaindu, esan, sentitu, barruan geratzen zaigu arantza zorrotzak ateratako triku bat bezala, eta orain dela hogeita hamaika urte itxi ez zitzaizkigun zaurietara kare bizia botatzen du berriro. Zenbat urte behar dira egia bat onartzeko?

Zinematik ateratakoan, zapatilak lotzen geratu naiz farola apurtu baten azpian. •